Αλέξανδρος Παπαθανάσης - Ο αγωνιστής και οραματιστής Γιατρός από την Αίνο

Ο Αλέξανδρος Παπαθανάσης, (ή Αλέκος, όπως συνήθιζαν να τον αποκαλούν οι φίλοι του), γεννήθηκε το 1889 στην Αίνο. Γόνος πατριαρχικής οικογένειας από την Αίνο και απόγονος, (από τη μητέρα του), του Χιώτη αγωνιστή του 1921 Καμμένου. Ο πατέρας του Αντώνης Παπαθανάσης, κάτοικος Αίνου, ήταν μεγαλέμπορος ξυλείας και ενοικιαστής Ιχθυοτροφείων στις εκβολές του ποταμού Έβρου. Μαζί με τα πέντε από τα επτά παιδιά του εγκαταστάθηκε μονίμως στο Δεδέαγατς και δημιούργησε μεγάλη επιχείρηση εμπορίας ξυλείας. Μαζί του εγκαταστάθηκε στο Δεδέαγατς και ο μικρότερος απ΄ όλα τα παιδιά του, ο Αλέξανδρος, που έμελε να πρωταγωνιστήσει αργότερα στη πολιτική και κοινωνική ζωή της πόλης και της Θράκης.
Ο νεαρός Αλέξανδρος, μόλις τελείωσε τις υποχρεωτικές του σπουδές του στην Μέση Εκπαίδευση, έφυγε για την Ελβετία όπου σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης. Εκεί ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της Οφθαλμολογίας και εργάσθηκε ως διευθυντής της οφθαλμολογικής κλινικής του Πανεπιστημίου της πόλης, με λαμπρή προοπτική. Σύντομα όμως θυσίασε την λαμπρή επιστημονική καριέρα που ανοιγόταν μπροστά του, για να πολεμήσει ως εθελοντής στους Βαλκανικούς πολέμους. Και η μεν επιστήμη θα χάσει ένα σπουδαίο γιατρό, ο Έβρος όμως θα κερδίσει ένα μεγάλο αγωνιστή και οραματιστή της Μεγάλης Ιδέας!
Από τότε ο Αλέξανδρος Παπαθανάσης, δεν έπαυσε σ΄ όλη τη μετέπειτα ζωή του να αγωνίζεται για την προσφιλή του Θράκη και τις αρχές της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης, που υπηρέτησε πιστά μέχρι τον θάνατό του.
Συνεργάσθηκε με το Χαρίση Βαμβακά, εκπρόσωπο της Ελληνικής Κυβέρνησης στη Διασυμμαχική Διοίκηση Θράκης, (είχε παντρευτεί την μεγαλύτερη κόρη του Ευφημία), και τον Γάλλο στρατιωτικό διοικητή Θράκης στρατηγό Σαρπύ, ως μέλος του Ανώτατου Συμβουλίου της Διασυμμαχικής Διοίκησης Θράκης, για την υπερίσχυση των εθνικών μας δικαίων και την ένωση της αγαπημένης του Θράκης με την μητέρα Πατρίδα.
Με την ενσωμάτωσή της στον κορμό της Ελλάδας το 1920, εκατό χρόνια μετά τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, η Θράκη συμμετέχει πλέον ενεργά και ισότιμα στη πολιτική ζωή της χώρας. Τον Νοέμβριο του 1920 εκλέγει τους πρώτους κοινοβουλευτικούς της εκπροσώπους. Πρόκειται για την εκλογή αντιπροσώπων της μεγάλης Θράκης της συνθήκης των Σεβρών, για την Γ΄ Εθνοσυνέλευση. Στην Εθνοσυνέλευση αυτή συμμετέχει, μεταξύ των πρώτων, και ο Αλέξανδρος Παπαθανάσης, ως Βουλευτής – Αντιπρόσωπος του Έβρου. Ακολουθούν τα τραγικά γεγονότα του 1922 και τον Γενάρη του 1923 εκλέγονται οι αντιπρόσωποι, της συρρικνωμένης πλέον Θράκης, για την Δ΄ Εθνοσυνέλευση (16/12/1923 μέχρι 30/9/1925), στην οποία συμμετέχει και πάλι ο Αλέξανδρος Παπαθανάσης ως Βουλευτής του Έβρου. Ως μέλος της «Δημοκρατικής Ενώσεως» του Αλέξανδρου Παπαναστασίου συμμετείχε στην Εθνοσυνέλευση του 1924, που καθιέρωση την ουσιαστική Δημοκρατία στη χώρα μας και έθεσε τις βάσεις για την μετέπειτα πορείας της χώρας.
Ως φλογερός αγωνιστής και δημοκράτης, υπήρξε εκ των ηγετών του κινήματος του 1935, μετά την καταστολή του οποίου φυλακίσθηκε και διώχτηκε. Με την επιβολή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου του 1936 συλλαμβάνεται και πάλι και εξορίζεται από τη Θράκη.
Την δεκαετία του 1930 εργάσθηκε σκληρά για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Αλεξανδρούπολης.

Μαζί με τον Δήμαρχο Κωνσταντίνο Αλτιναλμάζη, σχεδίασαν να μετατρέψουν τη πόλη σε μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή λουτρόπολη, με τη μεταφορά των ιαματικών νερών της Τραϊανούπολης στη πόλη και την ανέγερση υπερσύγχρονων λουτρικών εγκαταστάσεων. Όταν ο Δήμαρχος του ζήτησε τη συνδρομή του, ο τελευταίος, ως Βουλευτής, πέτυχε να ψηφισθεί από την Βουλή ειδικός Νόμος με τον οποίο επιβάλετο δημοτικός φόρος ενός λεπτού επί όλων των δια του λιμένος της Αλεξανδρούπολης εισαγομένων και εξαγομένων εμπορευμάτων. ‘Έτσι θα συγκεντρώνετο από τον φόρο αυτό το απαιτούμενο ποσό που θα εξασφάλιζε τα αναγκαία κεφάλαια για την πραγματοποίηση του μεγαλεπήβολου έργου. Ο ίδιος ο Αλέκος Παπαθανάσης, ως γιατρός και με δικά του έξοδα, μετέβη στη πόλη Κάρλσμπάντ της Τσεχοσλοβακίας, η οποία διέθετε 14 πηγές με ιαματικά νερά σχεδόν ίδια με τις πηγές της Τραϊανούπολης και είχε καταστεί μια από τις πιο πολυσύχναστες Λουτροπόλεις της Ευρώπης, για να μορφώσει γνώμη ως προς τον τρόπο μεταφοράς του νερού και να διακριβώσει τις τυχόν επιπτώσεις της μεταφοράς επί του νερού. Αν υπήρχε δηλαδή πιθανότητα κατά την μεταφορά του να υπάρξουν αλλοιώσεις στη σύνθεσή του και την θερμότητά του ή απώλειες των θεραπευτικών ιδιοτήτων του.
Με την εφαρμογή του Νόμου αυτού για μια περίπου 10ετία είχαν συγκεντρωθεί πάνω από 1.500.000 δραχμές, ποσό υπεραρκετό για το κόστος της μεταφοράς του νερού και την ανέγερση των απαραίτητων σύγχρονων κτιριακών εγκαταστάσεων στο μεγάλο οικόπεδο όπου ήταν το «Πασαλίκι», σε συνδυασμό με την δημιουργία θερμών θαλασσίων λουτρών, κάτω από τον «Φλοίσβο». Μάλιστα είχαν εκπονηθεί και τα αρχιτεκτονικά σχέδια και οι σχετικές μακέτες του έργου. Με τη κήρυξη όμως του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η εκτέλεση του έργου ματαιώθηκε.
Αμέσως με τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και την απελευθέρωση της χώρας, το 1945, ο Αλέκος Παπαθανάσης διορίζεται πρώτος Υφυπουργός - Γενικός Διοικητής Αν. Μακεδονίας και Δυτικής Θράκης και πέτυχε την αναίμακτη ειρήνευσή της, την ανακούφιση του ταλαιπωρημένου πληθυσμού της και την εφαρμογή προγραμμάτων ανασυγκρότησης της περιοχής, μεταξύ των οποίων ήταν η υπαγωγή της επέκτασης του λιμένα Αλεξανδρούπολης στο σχέδιο Μάρσαλ.
Στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 επανεκλέγεται Βουλευτής Έβρου με την ΕΠΕΚ του Στρατηγού Πλαστήρα και στη συνέχεια με το κόμμα των Φιλελευθέρων στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951. Το 1952 προσχωρεί στον Ελληνικό Συναγερμό του Στρατηγού Αλεξάνδρου Παπάγου και επανεκλέγεται Βουλευτής Έβρου στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1952 και στην συνέχεια την 16/2/1956 με την ΕΡΕ του Κων/νου Καραμανλή. Το 1958 αποχώρησε οριστικά από την πολιτική.
Πέθανε το 1967, σε ηλικία 78 χρόνων, στη Λωζάνη, αφήνοντας πίσω του την κόρη του Καλλιόπη Παπαθανασίου – Μουσιοπούλου, η οποία επιμελήθηκε όλο το ιστορικό αρχείο του Χαρίση Βαμβακά και άφησε σπουδαίο συγγραφικό έργο για την ιστορία της Θράκης, για το οποίο βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Το κίνημα του 1935

".....Η Α΄Ελληνική Δημοκρατία (1924 - 1935), κινούμενη μέσα στο πλαίσιο εντόνων κοινωνικών, ιδεολογικών και πολιτικών αντιθέσεων, αποδείχθηκε αδύναμη να σταθεροποιηθεί. Γέννημα από το ένα μέρος της αντίδρασης του λαού και του στρατού απέναντι στη μικρασιατική καταστροφή και στις εθνικές ταπεινώσεις και από το άλλο της θέλησης των εργαζομένων μαζών για μια πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική αναγέννηση της χώρας, δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις λαϊκές προσδοκίες, ούτε να ζήσει ομαλή ζωή.

.... Η ήττα των Βενιζελικών κομμάτων στις εκλογές του 1933 και το κίνημα του Νικολάου Πλαστήρα, ενίσχυσαν τις τάσεις για επαναφορά της μοναρχίας. Βασιλόφρονες άρχισαν να προωθούνται σε νευραλγικές θέσεις στις ένοπλες δυνάμεις, στα σώματα ασφαλείας και σε ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό. Αυτή η κατάσταση δημιούργησε σε πολλούς βενιζελικούς την πεποίθεση πως το αντιβενιζελικό κράτος δεν μπορούσε να ανατραπεί διαφορετικά και η πορεία προς την παλινόρθωση της μοναρχίας δεν ήταν δυνατόν να σταματήσερι παρά με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα οργανωμένο από βενιζελικούς αξιωματικούς. Οι διεργασίες που ακολούθησαν στο χώρο των βενιζελικών, σύμφωνες και με τις φιλοδοξίες ορισμένων στρατιωτικών, με την έγκριση του Ελευθερίου Βενιζέλου, κατέληξαν στο κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935.

Το κίνημα αυτό, τελεώς ανοργάνωτο, στρέφεται ανοιχτά εναντίον της νόμιμης κυβέρνησης του Παναγή Τσαλδάρη και καταπνίγεται, χωρίς καμιά δυσκολία, από τον τότε υπουργό των στρατιωτικών Γεώργιο Κονδύλη, ο οποίος και αναδεικνύεται σε ρυθμιστή των πολιτικών πραγμάτων. Παρά την αντίδραση του πρωθυπουργού, ο Κονδύλης προχωρεί σε εκκαθαρίσερις των δημοκρατικών στοιχείων στο στράτευμα και γενικά σε ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό. Οι εκκαθαρίσεις έθιξαν πάνω από 1.000 αξιωματικούς. Μερικοί από αυτούς εκτελέστηκαν. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που βρισκόταν στην Κρήτη, εγκατέλειψε τη χώρα.

Το κίνημα του Μαρτίου επιτάχυνε την πορεία προς την παλινόρθωση και τη δικτακτορία. Τα μοναρχικά στοιχεία βρήκαν την ευκαιρία για να αλώσουν τελειωτικά το στράτευμα και ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό....."

(Ιστορία νεότερη και σύγχρονη, Ο.Ε.Δ.Β. Β. Σκουλάτου, Ν. Δημακόπουλου, Σ. Κόντη, 1999).

Βιβλιογραφία:
Δρ Σταμάτη Γεωργούλη: Αφιέρωμα στην κοινοβουλευτική Θράκη – Θρακικά Χρονικά
Θόδωρου Ορδουμποζάνη: Η μεταπολεμική Κοινοβουλευτική πορεία του Έβρου 1946-1981. Επαρχιακός Τύπος 1981 σε 22 συνέχειες.
Θεόδωρου Κυρκούδη: Ιατροί και Ιατρική στη Θράκη
Αθανασίου Κριτού: Αλεξανδρούπολη. Η εκατοντάχρονη ιστορία της 1878–1978

Φωτογραφίες:
1η: Ο Αλέξανδρος Παπαθανάσης τη δεκαετία του 1930 (αρχείο οικογένειας Νικολάου Μουσιοπούλου)
2η: Ο Αλέξανδρος Παπαθανάσης τη δεκαετία του 1950 (αρχείο οικογένειας Νικολάου Μουσιοπούλου)
3η: Μακέτα των υπερσύγχρονων εγκαταστάσεων ιαματικών λουτρών που φιλοδοξούσαν να κατασκευάσουν στη πόλη ο Δήμαρχος Κ. Αλτιναλμάζης και ο Βουλευτής Αλ. Παπαθανάσης. (φωτ. αρχείο Γ. Αλεπάκος από το βιβλίο «Προκτήτωρ Πόλις» Θόδωρου Ορδουμποζάνη)

4η: Στις Ιαματικές πηγές Τραϊανούπολης με τον Δήμαρχο Κων. Αλτιναλμάζη και άλλους ειδικούς επιστήμονες.
5η: Άποψη της παραλίας της Αλεξ/πολης τέλος της δεκαετίας του 1940. (Αρχείο Θόδωρου Ορδουμποζάνη)

6η: Στην Αλεξανδρούπολη πλειοψηφούσαν οι οπαδοί των Φιλελευθθέρων. Επόμενο ήταν η άφιξη του Ελ. Βενιζέλου το 1930 να βγάλει στρατό και λαό στους δρόμους για να υποδεχνούν τον αγαπημένο τους Πρωθυποιυργό. Στιγμιότυπο από την αναμονή για την υποδοχή του Ελ. Βενιζέλου στην οδό Κύπρου.

(Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ο Φάρος της Αλεξανδρούπολης» τ.26 – Απρίλιος – Μάιος – Ιούνιος 2008 σελ. 6, 7, 8 στη στήλη «Πρόσωπα – Μορφές της Αλεξανδρούπολης», του Πολιτιστικού και Ψυχαγωγικού Συλλόγου Αλεξανδρουπολιτών Αττικής).-