ΚΩΝΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΓΟΥΜΙΤΖΑΚΗΣ Ο θεμελιωτής της εκπαίδευσης στη Θράκη

Συμπληρώθηκαν ήδη 101  χρόνια από την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919)  μεταξύ της Βουλγαρίας και των νικητριών δυνάμεων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Αγγλίας, Γαλλίας, ΗΠΑ και Ιταλίας) με την οποία η Βουλγαρία παραιτήθηκε υπέρ των  Συμμάχων επί όλων των κυριαρχικών της δικαιωμάτων επί της Δυτικής Θράκης και με την  υποχρέωση ν΄ αναγνωρίσει εκ των προτέρων τις μεταγενέστερες αποφάσεις των περί αυτής. Η ανωτέρω παραίτηση είχε σαν αποτέλεσμα, ένα χρόνο σχεδόν αργότερα, (πριν από 100 χρόνια) την παραχώρηση της Θράκης από τους Συμμάχους στην Ελλάδα με τη συνθήκη των Σερβών και τον αποκλεισμό των Βουλγάρων από το Αιγαίο Πέλαγος.

Ανασυγκρότηση της Θράκης

Καταλυτική σημασία στην ανασυγκρότηση της Θράκης «εκ της τέφρας»  ύστερα από έξι χρόνια στυγνής και φρικώδους Βουλγαρικής κατοχής (1913-1919), και πάνω από 400 χρόνια Οθωμανικής επικυριαρχίας,  υπήρξε η απόφαση του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλος, μετά  την εγκατάσταση της Διασυμμαχικής Διοικήσεως στη Θράκη υπό το Γάλλο Στρατηγό Σαρπύ (Charpy),  να δώσει εντολή στον πεπειραμένο πολιτικό Χαρίσιο Βαμβακά, να μεταβεί στην Κομοτηνή, όπου και η έδρα της Διασυμμαχικής Διοικήσεως, και να αναλάβει καθήκοντα  κυβερνητικού εκπρόσωπου της Ελλάδας παρά τη διασυμμαχική διοίκηση .

Είναι γνωστό ότι ο Χαρίσιος Βαμβακάς ως κυβερνητικός εκπρόσωπος της Ελλάδος έφθασε στην Κομοτηνή στις 29 Σεπτεμβρίου του 1919 και ανέλαβε το τιτάνιο και επίπονο έργο της ανασυγκροτήσεως της Δυτικής Θράκης στους τομείς της διοικήσεως, της ασφάλειας και δημοσίας τάξεως καθώς επίσης και  της δικαιοσύνης, της εκπαιδεύσεως, της παλιννοστήσεως, εγκαταστάσεως και περιθάλψεως των προσφύγων, και της εν γένει ομαλής κοινωνικής συνυπάρξεως των δύο σύνοικων στοιχείων της Θράκης, ήτοι των χριστιανών και μουσουλμάνων.

Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης

Σπουδαίο ρόλο στην  παλιννόστηση και εγκατάσταση των προσφύγων στη Θράκη έπαιξε ένας νεαρός τότε Κρητικός εκπαιδευτικός, ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης, τον οποίο ο Βαμβακάς διόρισε επιθεωρητή εκπαίδευσης της Θράκης.

Το όνομα του Κωνσταντίνου Λαγουμιτζάκη στην Αλεξανδρούπολη το διαβάζουμε στον μαρμάρινη πλάκα που έστησαν οι πρόσκοποι δίπλα στο ταχυδρομείο, σε ανάμνηση της πρώτης έπαρσης της Ελληνικής σημαίας στις 13 Μαΐου του 1920 από τους Προσκόπους. Αναφέρεται σ’  αυτή την πλάκα: «…και πριν ή φέρει ούτος (ο Στρατός) την Σημαίαν μας οι Πρόσκοποι περιήγαγον αυτήν υπερηφάνως εις κατάπληξιν και εχθρών και φίλων. – Κων. Λαγουμιτζάκης – Επιθεωρητής Σχολείων Θράκης – 6 Ιουλίου 1920».

Ο ρόλος του Κων. Λαγουμιτζάκη στην απελευθέρωση της Θράκης

Το ποιός ήταν λοιπόν  ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης, ποιος ο ρόλος του στην απελευθέρωση της Θράκης και ποια η σχέση του με την Αλεξανδρούπολη θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε κυρίως μέσα από ένα βιβλίο του Πολύδωρου Σανδραβέλη που εκδόθηκε στη Χαλκίδα το 2004 με τίτλο «Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης, δάσκαλος και στρατιώτης» και κάποιες πληροφορίες που συλλέξαμε από την ανεψιά του (κόρη του αδελφού του) και βαφτιστικιά  του  Χαρίκλεια Λαγουμιτζάκη – Σανδραβέλη, που ζει στην Χαλκίδα.

Ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης γεννήθηκε στο Φρε-Αποκορώνου Χανίων το 1987. Γόνος του οπλαρχηγού Γεωργίου Λαγουμιτζάκη, Φούρνου ή Φουρογιώργη. Αν και ορφανός στα 12 του χρόνια, εργαζόμενος σπούδασε  στο Διδασκαλείο από όπου μόλις αποφοίτησε διορίσθηκε ως δάσκαλος στο Ανώτερο σχολείο Αρρένων Φρε, στο οποίο υπηρέτησε μέχρι το 1916, με ενδιάμεσες διακοπές στράτευσής του. Στη διάρκεια αυτής της υπηρεσίας του επέδειξε μεγάλη σχολική και εξωσχολική δραστηριότητα, και μάλιστα σε καινοφανείς για την εποχή του τομείς, για τις οποίες δέχθηκε την άκρα ευαρέσκεια της Γενικής Διοίκησης Κρήτης. 

 Τον Σεπτέμβριο του 1912 κατατάχθηκε εθελοντής, μετέχοντας στους  Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13. Το 1913 βρέθηκε να υπηρετεί ως εθελοντής στη Θράκη, όταν αυτή είχε απελευθερωθεί το πρώτον από τον Ναύαρχο Κουντουριώτη.  Μάλιστα, την 5η Αυγούστου εκείνης της χρονιάς βρέθηκε με τη μονάδα του στο Διοικητήριο της Κομοτηνής, προκειμένου να ξεκινήσει η αναχώρηση των Ελληνικών Στρατευμάτων, σύμφωνα με διαταγή του συμμαχικού στρατηγείου, μετά και την υπογραφή της συνθήκης του Βουκουρεστίου. Εκείνη, ακριβώς, την κρίσιμη ώρα, ο Λαγουμιτζάκης προέβη σε μια αυθόρμητη ενέργεια που έμεινε στην ιστορία: Χάραξε,  με τη λόγχη του στον τοίχο του κτιρίου τη γνωστή φράση… «πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικιά μας θα ΄ναι». Καθένας μπορεί να φανταστεί τον άμεσο αντίκτυπο εκείνης της ενέργειας στους παριστάμενους. Έτσι δικαιολογούνται και οι μνήμες που άφησε στη Θράκη ο νεαρός τότε εθελοντής από την Κρήτη.

Παρότι η νέα – εθελοντική – επιστράτευσή του (το 1917) δεν άργησε, κατάφερε, στο μεσοδιάστημα 1913-17, να συμπληρώσει τις γνώσεις του στην Ευρώπη (Παρίσι και Βιέννη, λένε οι πηγές). Έτσι δικαιολογείται και η προαγωγή του σε Επιθεωρητή, το 1917.  Η πρώτη του τοποθέτηση ως στέλεχος της Εκπαίδευσης – πριν κλείσει τα 30, δηλαδή – έγινε στην Περιφέρεια των Σφακίων.

Επιθεωρητής Εκπαίδευσης Θράκης

Με βάση αυτήν την προϋπηρεσία, επιλέχθηκε από τον Βενιζέλο να αναλάβει την αποστολή εθνικού περιεχομένου του  Επιθεωρητή της Εκπαίδευσης το 1919-20 στην υπό  διασυμμαχική κατοχή Θράκη, δίπλα στον  Χαρίση Βαμβακά, με ιδιαίτερη έγνοια στην οργάνωση της ελληνικής εκπαίδευσης και την ίδρυση σχολείων αλλά και προσκοπικών ομάδων, προκειμένου να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την παλιννόστηση των Ελλήνων προσφύγων (σχολεία για την μόρφωση των παιδιών τους και προσκοπικές ομάδες για την εξωσχολική απασχόληση και περαιτέρω διαπαιδαγώγησή τους).

Είναι ο πρώτος που ήρθε στη Θράκη κατά τον Νοέμβριο του 1919, επί διασυμμαχικής κατοχής, Μόλις είχε απολυθεί από τον στρατό, μετά από διετή υπηρεσία στο Βαλκανικό μέτωπο, ως Επίτροπος του Υπουργείου Παιδείας στην αρχή δίπλα στο Στρατηγό Λεοναρδόπουλο, ο οποίος είχε ήδη καταλάβει την περιοχή Ξάνθης. Μελετήσας κατά τη διαδρομή του προς την Θράκη την κατάσταση της εκπαίδευσης στη περιοχή, πέρασε λαθραία στην Αδριανούπολη και με τη βοήθεια του Μητροπολίτη Πολυκάρπου έψαξε και βρήκε δασκάλους και δασκάλες, τους πέρασε λαθραία από τα Τουρκικά σύνορα και στη συνέχεια τους εγκατέστησε σε διάφορες πόλεις και χωριά της Θράκης. Έτσι άρχισε η πρώτη λειτουργία Ελληνικών σχολείων στη Θράκη. Στη συνέχεια  έψαξε, βρήκε νέους δασκάλους και καθηγητές και ίδρυσε τα πρώτα Γυμνάσια στη Θράκη και συγκεκριμένα στη Ξάνθη, την Κομοτηνή και την Αλεξανδρούπολη, τότε Δεδέαγατς.

Ως  Επιθεωρητής Εκπαίδευσης Θράκης αναπτύσσει εκπαιδευτικό ζήλο και ευαισθησία στους διδάσκοντες μαθητές. Αγωνίζεται για την οργάνωση και λειτουργία σχολείων σ΄ όλες τις πόλεις και τα χωριά της Θράκης και της Λήμνου που είναι η περιφέρειά του, για την εξασφάλιση προσωπικού επάνδρωσης τούτων. Καταβάλλει προσπάθειες για εξεύρεση οικονομικών πόρων από το Κράτος για την ανέγερση σχολικών κτιρίων, με παράλληλη δραστηριότητα ευαισθητοποίησης των κατοίκων, για ενίσχυση της προσπάθειας αυτής. Προσπαθεί να εξοπλίσει τα σχολεία με έπιπλα (θρανία, πίνακες κ.λ.π.), με εποπτικά όργανα και εργαστήρια.

Προτείνει και πετυχαίνει την ίδρυση σε όλες τις πόλεις της Θράκης Προσκοπικών Ομάδων  που στελεχώνει με αξιόλογα στελέχη – εκπαιδευτικούς. Στην  Αλεξανδρούπολη φέρνει από τη Σαμοθράκη, όπου υπηρετούσε, ως δάσκαλο τον Αθανάσιο Σπανό, έναν αξιόλογο εκπαιδευτικό που για πολλά χρόνια μετέπειτα προσέφερε μεγάλες υπηρεσίας στη μόρφωση των παιδιών της πόλης. Λέγεται μάλιστα ότι τον έφερε εσπευσμένα από τη Σαμοθράκη με το αντιτορπιλικό  «Λόγχη», για να αναλάβει την διοργάνωση  των Δημοτικών σχολείων της υπό απελευθέρωση περιοχής. Επίσης έφερε  από την Δυτική Μακεδονία (Σιάτιστα) τον έφεδρο Υπολοχαγό Γεώργιο Φϊτσιο, ως δάσκαλο της Γυμναστικής και Μουσικών αλλά κυρίως για την ίδρυση και λειτουργία της πρώτης  Προσκοπικής Ομάδας του Δεδέαγατς τότε.

Αποτέλεσμα όλων αυτών των προσπαθειών του ήταν όταν τον Μάρτιο του 1920 οι Γαλλικές Στρατιωτικές Αρχές διενήργησαν απογραφή των μαθητών της Θράκης, οι Έλληνες μαθητές βρέθηκαν περισσότεροι από όλους τους άλλους μαζί  μαθητές των  άλλων εθνοτήτων. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι δια της μαθητικής και προσκοπικής κίνησης δόθηκε έμφαση ελληνικής πλειοψηφίας στις πόλεις και τα χωριά της Θράκης που ανάγκασε τους συμμάχους για περαιτέρω εθνικές παραχωρήσεις.

 Ο πατριωτισμός και η αγωνιστικότητα του Κωνσταντίνου Λαγουμιτζάκη ,  αναδείχτηκαν ακόμα περισσότερο κατά τη συμμετοχή του αργότερα στη Μικρασιατική Εκστρατεία όπου τραυματίσθηκε και  παρασημοφορήθηκε τον Δεκέμβριο του 1921 με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας .

Απολυθείς από τον Στρατό επανήλθε εις την Κομοτηνή όπου είχε μεταφερθεί η Γενική Διοίκηση Θράκης και ανέλαβε τα καθήκον τα του Γενικού Επιθεωρητή εκπαίδευσης. Η ίδρυση νέων σχολείων, λόγω της συσσωρεύσεως των προσφύγων, η σύσταση περιφερειών, η εύρεση κτιρίων για να τα μετατρέψει σε διδακτήρια, η ίδρυση νυχτερινών Σχολών, η τακτοποίηση των συγκεντρωθέντων δασκάλων, η εξοικονόμηση των στοιχειωδέστερων διδακτικών μέσων και η επίλυση πολλών άλλων  παρόμοιων  προβλημάτων ήταν οι προτεραιότητές του αλλά και η συνεχής εργασία του.

 Μετά την ενσωμάτωση της Θράκης στην Ελλάδα και την μεταφορά της Γεν. Διοίκησης Θράκης στην Κομοτηνή, υπηρέτησε ως επιθεωρητής εκπαίδευσης της Αλεξανδρούπολης (1923-1928), της Καβάλας (1928-1930) όπου, όπως αναφέρει σε έκθεσή του ο Γενικός Επιθεωρητής Εκπαίδευσης στις 10 Μαΐου 1929 «…όλην την ενεργητικότητά του έχει ρίξει εις την ανέγερσιν διδακτηρίων και τον πλουτισμόν αυτών με εποπτικά μέσα διδασκαλίας…». Και τελικά, με απόφαση του τότε Υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου διορίσθηκε στην επιθεώρηση Θεσσαλονίκης όπου το 1935 ήταν ο τελευταίος υπηρεσιακός σταθμός αυτής της δημιουργικής διαδρομής, αλλά και το αποκορύφωμα της εκπαιδευτικής του δραστηριότητας.

Η βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών

Όμως ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης δεν είχε μόνο αυτές τις αρετές. Μαζί με την πνευματικότητά του , διέθετε και μια ευρύτερη δυνατότητα εκτίμησης των καταστάσεων για να προκόψει ο τόπος, γενικότερα. Το σκεπτικό της βράβευσής του από την Ακαδημία Αθηνών το 1928 αφήνει να εννοηθούν αρκετά. Στην με αριθμό πρωτ. 1395 από 24.12.1928 επιστολή της Ακαδημίας  Αθηνών, πληροφορείται ότι  «….Μεταξύ των βραβευομένων έργων τυγχάνει η εξόχως εθνωφελής και λίαν φιλάνθρωπος δράσις υμών και των Διδασκάλων της υμετέρας περιφερείας (σ.σ.  της περιοχής Αλεξανδρούπολης), εργασθέντων προς ελάττωσιν των αναλφαβήτων, εξύψωσις του εθνικού φρονήματος και διάδοσιν πρακτικών γνώσεων…» και καλείται όπως παραστεί κατά την συνεδρίασιν της 27^ης Δεκεμβρίου 1929 για να παραλάβει το απονεμηθέν αυτόν  έπαθλον.

Επίσης η Ακαδημία Αθηνών, πέραν της βράβευσης του Λαγιουμιτζάκη, με την ίδια απόφασή της  απένειμε το  εκ 45.000 δραχμών Μπενάκειον έπαθλον εις ίδρυμα ή διδασκάλους, οίτινες λόγω και έργω συνετέλεσαν εις την ελάττωσιν των αναλφαβήτων και εξύψωσιν του εθνικού φρονήματος των μαθητών μεταξύ των άλλων και εις «…τον Διδασκαλικόν Σύλλογον Αλεξανδρουπόλεως, τον ενθουσιωδώς εργαζόμενον υπό τον Επιθεωρητήν κ. Λαγουμιτζάκην εκτός, εννοείται, των υποχρεωτικών ωρών της διδασκαλίας, προς διάδοσιν γεωργικών γνώσεων, δενδροκομίας, μελισσοκομίας, ζωοτεχνίας, ραπτικής, κεντητικής. Την εργσίαν ταύτην  πιστοποιούσι τα Υπουργεία της Παιδείας, της Γεωργίας και της Εθνικής Οικονομίας…».

 Στην Θεσσαλονίκη λήγει ουσιαστικά η υπηρεσία του και η προσφορά του στην εκπαίδευση.

Αργότερα μέσα στην κατοχή, στις 11 Απριλίου 1943 ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης, αφήνει την  τελευταία του πνοή στο Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» των Αθηνών,  και ενταφιάστηκε την επομένη στο νεκροταφείο του Ζωγράφου, συνοδευόμενος από πολύ λίγους φίλους και συγγενείς, που  κατόρθωσαν λόγω της κατοχής να προσέλθουν στην Αθήνα και να παραβρεθούν στη κηδεία του. Σήμερα ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης τιμάται στην ιδιαιτέρα του πατρίδα του, το χωριό Φρες – Αποκορώνου – Χανίων, όπου έχει ανεγερθεί η και η προτομή του, ενώ εδώ στη Θράκη και κυρίως στην Αλεξανδρούπολη, όπου προσέφερε τις πολύτιμες υπηρεσίες του μάλλον αγνοείται. Ευτυχώς που οι Πρόσκοποι της πόλης τον θυμήθηκαν και ανέγραψαν το όνομά του στο μνημείο που υπενθυμίζει την συνεισφορά των Προσκόπων στην απελευθέρωση της πόλης.

Περί ανεγέρσεως ενός Ηρώου στη πόλη

Πριν από λίγο καιρό, σε σχετικό μου άρθρο με τίτλο ««Η Αλεξανδρούπολη (μη) ευγνωμονούσα τους άγνωστους πεσόντας», αναφέρθηκα στην έλλειψη ενός «Ηρώου», όπου η πόλη θα τιμούσε του συμπατριώτες μας πεσόντες υπέρ της Πατρίδας και της Ελευθερίας της χώρας μας. Μάλιστα σημείωνα ότι, το παλιό «Ηρώον» της πόλης με την ένδειξη «Η Αλεξανδρούπολη ευγνωμονούσα τους πεσόντας» που υπήρχε προπολεμικά στον παραλιακό κήπο και μετά το 1948 στο σημερινό Πάρκο Προσκόπων, (τότε πάρκο Ηρώων) κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα «εξορίστηκε»  από την πόλη στον οικισμό της Νέας Χηλής, όπου οι κάτοικοί του  το σεβάστηκαν και το έστησαν στο πίσω μέρος του παλαιού Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου και το έκαναν δικό τους Ηρώον.

Με την ευκαιρία λοιπόν των 100 χρόνων από την ενσωμάτωση της πόλης στον Εθνικό κορμό και 150 χρόνων από την ίδρυσή της, αισθάνομαι την υποχρέωση να υπενθυμίσω  και πάλι στους νεότερους κατοίκους αυτής της πόλης (άρχοντες και αρχόμενους) ότι αυτή η πόλη έχει και πλούσια ιστορία και πολλούς Ήρωες, πού αγωνίσθηκαν και κάποιοι θυσιάστηκαν για να απολαμβάνουμε όλοι μας σήμερα την όμορφη πόλη και ότι δικαιούνται να έχουν και οι αγνοημένοι αυτοί  ήρωες μια γωνιά μέσα στη πόλη με την ένδειξη «Η Αλεξανδρούπολη ευγνωμονούσα τους πεσόντας»  και όπου, όσοι τους θυμούνται, να μπορούν να τους αφήνουν λίγα λουλούδια σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης.

  Ο Ανθυπολοχαγός  Π/Ζ Θεόδωρος Κανδηλάπτης, που σκοτώθηκε  στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. 

Ο  Ταγματάρχης Π/Ζ Γεώργιος Σταθάτος  που σκοτώθηκε στον εμφύλιο πόλεμο.

Θα αρχίσω την όποια καταγραφή μπόρεσα να κάνω από τον Ταξίαρχο Ιωάννη Ζήση, τον οποίο η Πολιτεία τίμησε δίνοντας το όνομά του σε ένα κεντρικό στρατόπεδο της πόλης. Ήταν ο Διοικητής της ταξιαρχίας της πόλης, που αμέσως μετά την  κατάρρευση του οχυρού Νυμφαίου, φρόντισε να απομακρύνει πριν από την είσοδο των Γερμανών  στη πόλη τον Απρίλιο του 1941 όλες τις τοπικές αρχές με καράβι προς την Ελεύθερη πατρίδα και στη συνέχεια οδήγησε το Σύνταγμά του συντεταγμένο μέσω Πυθίου στην Τουρκία, για να το σώσει, όπου και αυτοκτόνησε για να μη ατιμάσει τον όρκο του όταν οι Τούρκοι επιχείρησαν να τον αφοπλίσουν. Η πολιτεία έδωσε το όνομά του σε κεντρικό στρατόπεδο της πόλης.

 1945, από την τελετή απονομής  στην οικογένεια του Θεόδωρου Κανδηλάπτη του Χρυσού Αριστείου Ανδρείας.

 Να θυμίσω  τον  Ανθυπολοχαγό ΠΖ Θεόδωρο Κανδηλάπτη, γιο του  Πόντιου λόγιου Δασκάλου   Γεωργίου Κανδηλάπτη, ο οποίος έπεσε μαχόμενος στον Ελληνοιταλικό πόλεμο και τον  οποίο η Πολιτεία τίμησε με  το να  μετονομάσει το 1977 το στρατόπεδο «Παπακυριαζή» σε στρατόπεδο «Ανθυπολοχαγού ΠΖ Θεοδώρου Κανδηλάπτη», το δε 1945 απένειμε στην οικογένειά του και συγκεκριμένα στον πατέρα του, το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας. Ιστορική έμεινε η επιστολή του που έστειλε λίγο πριν σκοτωθεί στην  μητέρα του: «Μην κλάψετε αν κατά τύχη χαθώ. Ανήκω κατά τα τρία τέταρτα εις την Πατρίδα μου και κατά το υπόλοιπον εις την σεβαστή μου οικογένειαν. Αντιμετωπίζομεν τους αναιδείς επιδρομείς με θάρρος και αποφασιστικότητα".

  Ο Ταξίαρχος Ιωάννης Ζήσης που αυτοκτόνησε στα Ύψαλα

  

Τον Ανθυπολοχαγό Γεώργιο Πατσούκα που σκοτώθηκε στον εμφύλιο και τον οποία η πολιτεία τίμησε με την ονομασία στρατοπέδου στη πόλη με το όνομά του.

Τον Ταγματάρχη Π/Ζ Γεώργιο Σταθάτο, που τιμήθηκε από την πολιτεία  με το διασυμμαχικό μετάλλιο Νίκη, τον Πολεμικό Σταυρό Γ Τάξης και το μετάλλιο αξίας Δ Τάξης, ο οποίος κατά τη διάρκεια της κατοχής ηγήθηκε εθνικής αντιστασιακής οργάνωσης στο Ν. Έβρου και τελικά φονεύθηκε κατά τον εμφύλιο πόλεμο  στην περιοχή Κυπρίνου Έβρου. Τον Ταγματάρχη Νικόλαο Ψιλογιάννη που σκοτώθηκε στον εμφύλιο κα πλειάδα άλλων αγωνιστών που θυσιάστηκαν για την  πατρίδα.

Το 1995,  ως Περιφερειακός Έφορος Προσκόπων Έβρου, στην προσπάθειά μας να καταγράψουμε την 75χρονη Προσκοπική ιστορία της πόλης και να τιμήσουμε τους επιζώντες προπολεμικούς Προσκόπους, με την βοήθεια των αείμνηστων  Θανάση Αποστολίδη και Μιχάλη Μαρτίνη, καταγράψαμε, και όσους Προσκόπους πέθαναν υπέρ πατρίδας. Μετά από μεγάλη και επισταμένη έρευνα διαπιστώσαμε ότι από τους προπολεμικούς Προσκόπους της πόλης μας, πέραν των Θεοδώρου Κανδηλάπτη και Γεωργίου Πατσούηκα που υπήρξαν Πρόσκοποι, παρόντες στους αγώνες της πατρίδας ήταν και οι θυσιασθέντες:

Το Ηρώον της πόλης την εποχή του Μεσοπολέμου στον Δημοτικό Κήπο.

Ο Δρακόπουλος Ιωάννης, ο οποίος εκτελέστηκε από τους Ιταλούς. Ο Βεκίδης Απόστολος, που εκτελέσθηκε από τους Ιταλούς. Οι Βαλσαμίδης Ελευθέριος και Μουγγρίδης Γεώργιος που εκτελέσθηκαν από τους  Βουλγάρους. Ο Αρχοντής Χαράλαμπος, που χάθηκε στη κατοχή και λέγεται ότι εκτελέσθηκε από τους Βουλγάρους. Ο Καθηγητής Σωματικής Αγωγής Κωνσταντίνος Μαμέλης, αδελφός του επιθεωρητή εκπαίδευσης Γεωργίου Μαμέλη, και Τοπικός Έφορος Προσκόπων της πόλης, εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς. Ο Κωνσταντίνος Μάγκος που  σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά και οι Στρατιώτες Ηλίας Παπαδόπουλος και Δημήτριος Βαλάσης που σκοτώθηκαν  στον εμφύλιο.

Ενδεικτικά ανέφερα μόνο πολύ λίγα ονόματα από την πλειάδα ηρώων της πόλης, που παραμένουν άγνωστοι στους πολλούς.

Αλλά είχα την μεγάλη χαρά και τιμή να γνωρίσω εν ζωή και κάποιους πραγματικούς ήρωες, άσημους στον πολύ κόσμο, γιατί οι ήρωες πάντα είναι πολλοί σεμνοί και δεν διαλαλούν αυτό που έπραξαν ως καθήκον.

Από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-1941

Θυμάμαι τον γείτονά μου υπερήλικα Μιλτιάδη Αγαπητό, παρασημοφορημένο με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας κατά την Μικρασιατική καταστροφή (Η ιστορία του ΓΕΣ αναφέρει ότι τραυματισμένος όντας από σφαίρα στον αγκώνα, μετέφερε τον τραυματισμένο βαριά Διοικητή του σε μεγάλη απόσταση για να τον σώσει από τις ορδές του Ατατούρκ) και για τον οποίο μεσολάβησε ο ίδιος ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής κατά την εδώ επίσκεψή του, όταν τον  γνώρισε, μεσολάβησε να λάβει μια μικρή σύνταξη ως τραυματίας πολέμου.  Θυμάμαι έναν άλλο γείτονά μου τον ψαρά, τον κυρ Στέλιο Αθανασίου, ο οποίος στην κατοχή με τη βάρκα του μετέφερε οπλισμό από το πέλαγος στους αγωνιστές της εθνικής αντίστασης καθώς και Άγγλους και Έλληνες Αξιωματικούς  συνδέσμους  και ο οποίος κινδύνεψε πάρα πολλές φορές τη ζωή του με το να πέσει στα χέρια των Γερμανών. Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλους πάρα πολλούς, που έχω  γνωρίσει, αλλά περιορίζομαι ενδεικτικά μόνο αυτούς τους δύο.

 

 1948, φώτο από τον εμφύλιο στον Έβρο.

Άραγε όλους αυτούς που  ανέφερα ενδεικτικά (γιατί είναι δεκάδες όλοι  αυτοί που θυσίασαν τη ζωή τους ή αγωνίστηκαν για να απολαμβάνουμε εμείς σήμερα  ελεύθεροι το καφεδάκι μας), πως  μπορούμε να τους τιμήσουμε;  Δεν αξίζουν ένα κομμάτι μάρμαρο σε κάποιο κεντρικό σημείο της πόλης που να  αναγράφει επάνω «Η Αλεξανδρούπολη υποκλίνεται στη μνήμη τους»;

Αλλά και πριν από την απελευθέρωση της Θράκης είχαμε πολλά θύματα και στον Θρακικό αγώνα, ιδίως την περίοδο 1900-1912. Γνωστός είναι μόνο ο Μακεδονικός αγώνας. Αλλά και εδώ ση Θράκη υπήρχε παράλληλος αγώνας, που τον θάψανε οι ιστορικοί.

Σήμερα στη πόλη μας μνημείο για τους Ρώσους νεκρούς έχουμε. Μνημείο για τον αφανισμό της Εβραϊκής κοινότητας έχουμε. Μνημείο για τους Βιζβίζηδες, εξ Αίνου, έχουμε. Μνημείο για τους νεκρούς (συμμάχους) της μάχης της Καλλίπολης έχουμε. Μνημείο για τους Ποντίους έχουμε.

Μήπως πρέπει να αποκτήσουμε  και ένα μικρό και ταπεινό μνημείο για τους δικούς μας, τους συμπολίτες μας,  πεσόντες και αγωνισθέντες;