ΕΛΕΝΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΟΥ

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο για να βρω στοιχεία από τη ζωή και το έργο της Ελένης Φιλιππίδου διαπίστωσα ότι δεν υπάρχουν αναφορές για τη ζωή και το έργο της παρά το μεγάλο και σημαντικό έργο που παρουσίασε και μας άφησε. Έτσι κατέφυγα στους προλόγους δύο μοναδικών βιβλίων που βρήκα που αναφέρονται στο έργο της, κυρίως αυτό με τη συλλογή των Σαρακατσάνικων ενδυμασιών και σε ότι άλλο σκόρπιο και περιστασιακά είχε γραφτεί για την ίδια ή τον έντυπο τύπο. Το πρώτο είναι το βιβλίο «Η ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗ ΠΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ» γραμμένο από την ίδια την Ελένη Φιλιππίδη, που εκδόθηκε το 1994 απ΄ το Μουσείο ΜΠΕΝΑΚΗ και τον εκδοτικό οίκο «ΜΕΛΙΣΣΑ», το οποίο προλογεί ο Διευθυντής του Άγγελος Δεληβοριάς, και το άλλο «Παναούλες – Ποδιές των Σαρακατσάνων της Θράκης – Συλλογή Ελένης Φιλιππίδου» του Ιστορικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης, στο Ημερολόγιο του 2010, το οποίο προλέγει, εκτός από τον Πρόεδρο του ιστορικού Μουσείου Νίκο Πινάτζη και η κόρη της Σούλα Φιλιππίδου Χαριτωνίδου.

Σημειώνω επίσης ότι είχα τη χαρά και τη τιμή να γνωρίζω καλά τον σύζυγό της Γεώργιο Φιλιππίδη, Υποπρόξενο της Γαλλίας εδώ και ιδιοκτήτη του πάλαι ποτέ γνωστού παγοποιείου και εμφιαλωτηρίου της μπύρας «Όλυμπος – Νάουσας» στη πόλη μας, ο οποίος μας βοηθούσε πολύ συχνά ως διερμηνέας της Γαλλικής και της Γερμανικής γλώσσης στα Δικαστήρια, καθώς και τη δεύτερη κόρη της, την Σούλα, με την οποία ήμασταν συμμαθητές. Και μέσω αυτών γνώρισα και την ιδία της αείμνηστη Ελένη Φιλιππίδου. 2. Λίγα λόγια για τη ζωή της</b> Ελένη Φιλιππίδου ανήκει στους λίγους που με την παρουσία τους στηρίζουν την αισιοδοξία μας και μπορούν να διαμορφώσουν με το παράδειγμα της κοινωνικής τους προσφοράς κάποιες από τις σταθερές των αξιολογικών μας μέτρων. Η Ελένη Φιλιππίδου γεννήθηκε το 1917 στη Θεσσαλονίκη από γονείς καταγόμενους από την Σιάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας. Ήταν κόρη του Γεωργίου και της Θεοδώρας Κωτούλα. Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, ανατράφηκε μέσα σ΄ ένα κλίμα ευνοϊκό για την καλλιέργειας οραμάτων και ιδανικών, χάρη στο οποίο ανέπτυξε αργότερα το δικό της έμφυτο χάρισμα να αφοσιώνεται σε επιλεγμένους στόχους, χωρίς να χάνει το ενδιαφέρον της και για οτιδήποτε συντελεί στην ολοκλήρωση του ανθρώπινου βίου. Μετά τις βασικές της σπουδές, σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης Από τις σπουδές της αυτές αφομοίωσε το πολύτιμο δίδαγμα του παιδευτικού χρέους και την αυτονόητη αρχή ότι η γνώση ή είναι μεταδόσιμη διαφορετικά δεν είναι γνώση.

Παράλληλα με την Παιδαγωγική Ακαδημία φοίτησε και στο Μακεδονικό Ωδείο από όπου πήρε και το δίπλωμά της στο βιολί. Η θητεία της στο Μακεδονικό Ωδείο διαμόρφωσε την προσωπικότητά της με κέρδος τη μουσική αγωγή που ευνοεί το αρμονικό ανάπτυγμα του συνειδησιακού της κόσμου. Τα πνευματικά και ψυχικά περιουσιακά στοιχεία της Ελένης Φιλιππίδου εμπλουτίστηκαν ωστόσο και από άλλες πηγές. Ανήσυχο πνεύμα και με έντονες καλλιτεχνικές αναζητήσεις την οδήγησαν στο να θητεύσει στα εργαστήρια ζωγραφικής του Χρήστου Λεφάκη και του Πολύκλειτου Ρέγκου. Επίσης παρακολούθησε τις παραδόσεις του μεγάλου λαογράφου Στίλπωνα Κυριακίδη στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και αργότερα συνδέθηκε με πολύ στενή φιλία με την μεγάλη Λαογράφο Αγγελική Χατζημιχαήλ, μια θερμή σχέση που κράτησε πολλές δεκαετίες… Στην σχέση της με την Αγγελική Χατζημιχαήλ οφείλει την προσήλωση και το επιστημονικό της ενδιαφέρον στα ζητήματα της λαογραφίας, από την οποία προσήλωση προέκυψε, όπως θα δούμε παρακάτω, η περίφημη συλλογή των Σαρακατσάνικων στολών. 3. Η εγκατάστασή της στην Αλεξανδρούπολη

Μετά τον πόλεμο, παντρεμένη ήδη στη Θεσσαλονίκη με τον Γεώργιο Φιλιππίδη, ιδιοκτήτη στη πόλη μας της επιχείρησης «Παγοποιεία Γεωργιάδη», εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αλεξανδρούπολη. Ήταν μια εποχή που οι καταστροφές της κατοχής, οι στάχτες του εμφυλίου, η φτώχια και η ανημποριά του κόσμου σχημάτιζαν ένα εφιαλτικό σκηνικό. Στην εποχή αυτή η Ελένη Φιλιππίδου βρήκε πρόσφορο έδαφος για να αναπτύξει μια πλούσια κοινωνική, φιλανθρωπική και πολιτιστική δράση και προσφορά, κυρίως μέσω του Συλλόγου Κυριών και Δεσποινίδων. Παράλληλα σημάδεψε και την πνευματική ζωή της πόλης με τις πρωτοβουλίες της για την ίδρυση του τοπικού παραρτήματος της «Τέχνης», του «Ωδείου», και της «Βιβλιοθήκης του Θρακικού Κέντρου». Πολλοί επίλεκτοι λογοτέχνες και επιστήμονες, ντόπιοι και ξένοι με τις ομιλίες τους ή μουσικοί, με τις συναυλίες που έδιναν, ζωντάνευαν τα κυριακάτικα πρωινά της μικρής μας πόλης. 4. Η πρώτη Προεδρία της στον Σύλλογο Κυριών και Δεσποινίδων (1948 – 1952)

Μια από τις κύριες προσφορές της Ελένης Φιλιππίδου ήταν η ίδρυση και λειτουργία της Ταπητουργικής Σχολής του Συλλόγου Κυριών και Δεσποινίδων της πόλης μας. Το 1948 έως το 1952, εκλέγεται το πρώτον ως Πρόεδρος του Συλλόγου Κυριών και Δεσποινίδων της πόλης μας. Είναι η εποχή των πιο δεινών χρόνων του εμφυλίου. Την εποχή αυτή αναπτύσσει μια στενή συνεργασία των μελών του Συλλόγου με τις τοπικές αρχές και με την ενίσχυση του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας ο Σύλλογος δραστηριοποιείται έντονα σε κοινωνικά και εθνικά έργα. Σε συνεργασία με τις εθελόντριες αδελφές του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, συγκέντρωναν παιδάκια από τα σημεία όπου υπήρχε κίνδυνος διαβίωσης τους και τα προωθούσαν ή σε παιδουπόλεις ή φρόντιζαν να τα αναλάβουν και να τα φροντίζουν εδώ στη πόλη τοπικές οικογένειες. Ριψοκινδύνευαν μέσα από νάρκες, για να μεταφέρουν τρόφιμα και ιματισμό στους ρημαγμένους χωρικούς μας. Πολλές κυρίες που εργάστηκαν παλιότερα στον Σύλλογο και δεν ζουν πια, όπως η Ελένη Καραγιάννη, η Χρυσούλα Χαμπούρη προσέφεραν πολλά μαζί με την Ελένη Φιλιππιδου σ’ αυτό το έργο αλλά και στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό. Παράλληλα με το εθνικό και κοινωνικό έργο που αναπτύσσει ο Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων της πόλης μας υπό την Προεδρία της Ελένης Φιλιππίδου, διευρύνεται το πολιτιστικό πρόγραμμα με σειρά ομιλιών και υπάρχει μια μακρά συνεργασία με το «Ελληνικό σπίτι» της Αγγελικής Χατζημιχάλη. Το 1952 αναλαμβάνει Πρόεδρος η Πόπη Βασιλειάδου. Παραχωρείται, επί προεδρίας της, στον Σύλλογο, από μέρους του Δημοσίου, έκταση 3 στρεμμάτων στην Καλλιθέα κατόπιν ενεργειών του Βουλευτού Αλέξανδρου Παπαθανάση. 5. Η δεύτερη Προεδρία της στον Σύλλογο Κυριών και Δεσποινίδων και η δημιουργία της Ταπητουργικής Σχολής. (1958-1968)

Τα έτη 1958-1968 εκλέγεται πάλι Πρόεδρος η Ελένη Φιλιππίδη. Η δεκαετία αυτή υπήρξε μια εξαιρετικά παραγωγική περίοδος. Η Ελένη Φιλιππίδη έδωσε την ψυχή της στη λειτουργία της Σχολή Κοπτικής- Ραπτικής - Κεντητικής, που καθιστούσε ικανές τις απόφοιτες μαθήτριες να εργαστούν επαγγελματικά. Υπήρχε αθρόα συμμετοχή μαθητριών από την ευρύτερη περιφέρεια στη Σχολή αυτή του Συλλόγου, της οποίας κύριος στόχος ήταν η επαγγελματική κατάρτιση των μαθητριών και η προαγωγή της Θρακιώτικης χειροτεχνίας. Μάλιστα, στον καθιερωμένο ετήσιο αγιασμό, δίδονταν στις μαθήτριες βραβεία τα οποία αθλοθετούσαν διάφοροι πολίτες της κοινωνίας της πόλης μας. Στις 7 Ιουλίου 1959 εγκαινιάζεται η Στέγη Κοριτσιού. Μια πολιτισμένη και ευπρεπής στέγη, όχι μόνο για τις άπορες κοπέλες. Η στέγη διευκόλυνε επιπλέον και την υπάλληλο ή την εκάστοτε εκπαιδευτικό που εργαζόταν στη σχολή και που λόγοι υπηρεσιακοί έφερναν στην πόλη μας. Για τον εξοπλισμό αυτής της στέγης, βοήθησαν πολλές κυρίες του Συλλόγου καθώς μεγάλη ήταν και η συμπαράσταση του τότε Νομάρχη Καμπάνη και του αειμνήστου Δημάρχου Ιωάννη Μπέτσιου, τους οποίους παρότρυνε και ενεργοποίησε η Ελένη Φιλιππίδου. Το 1961 γεννιέται το όραμά της για την ίδρυση της Ταπητουργικής Σχολής και το ίδιο έτος πέτυχε να μπει ο θεμέλιος λίθος της Σχολής από τον τότε Δήμαρχο Ιωάννη Μπέτσιο και η οποία ολοκληρώνεται σε τρεις φάσεις. Το 1962 γίνονται τα εγκαίνια από τον Μακαριστό Μητροπολίτη Ιωακείμ Καβύρη και στην τρίτη φάση λειτουργεί πλέον η Ταπητουργική Σχολή με 16 ταπητουργικούς ιστούς και δύο ιστούς υφαντικής.

Οι εκπαιδευόμενες μαθήτριες αμείβονταν ανάλογα με τους κόμβους, ενώ παράλληλα λειτουργούσε συσσίτιο αλλά και οικοτροφείο στον ίδιο χώρο δωρεάν. Ένας ολόκληρος θησαυρός από σαρακατσάνικα σχέδια αξιοποιήθηκε και βγήκε προς τα έξω. Πανέμορφα χαλιά στόλισαν και στολίζουν τα ελληνικά σπίτια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έγιναν πολλές εκθέσεις ταπήτων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Με την τέχνη της ταπητουργίας, όπως με το κέντημα και το υφαντό, διεσώθη ό,τι καλύτερο και ωραίο μας πρόσφερε ακόμη η καλλιτεχνική παράδοση της Θράκης. Ένας αληθινός διακοσμητικός θησαυρός... Οι επισκέπτες έμεναν έκπληκτοι και οι κριτικές στις εφημερίδες έγραφαν: «εκπληκτικά χαλιά που περιέχουν όλο τον πλούτο της λαϊκής κληρονομίας με συνδυασμούς προσωπικής εμπνεύσεως με μοτίβα ελληνικά απαλλαγμένα από ξένες απομιμήσεις». Το 1968 ανακαινίζεται ο κινηματογράφος ΗΛΥΣΙΑ, ιδιοκτησίας του Συλλόγου Κυριών και Δεσποινίδων, με δάνειο, το μισό έντοκο και το μισό άτοκο, από τον Νίκο Ιωαννίδη, που αποδείχθηκε πραγματικός κύριος. Στην εποχή Ιωαννίδη έζησε δόξες ο κινηματογράφος μας, όχι μόνο από άποψη ταινιών αλλά και για τις σημαντικές πολιτιστικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνταν εκεί με εξαιρετικούς ομιλητές και διεθνούς φήμης καλλιτέχνες. 6. Το Δημοτικό Ωδείο Αλεξανδρούπολης

Την Ελένη Φιλιππίδου την βλέπουμε να συμμετέχει ενεργά και στην ίδρυση στη πόλη μας Δημοτικού Ωδείου. Ως γνωστόν το Δημοτικό Ωδείο Αλεξανδρούπολης έχει μακρόχρονη και διακεκριμένη παρουσία στην πόλη μας που είναι παράλληλη με την πολιτιστική ιστορία της Αλεξανδρούπολης. Με την φροντίδα της Ελένης Φιλιππίδου και πολλών άλλων καλλιεργημένων ανθρώπων της πόλης ιδρύθηκε το 1958 επί της Δημαρχίας του Ιωάννη Μπέτσου και λειτούργησε στοιχειωδώς στην αρχή η σχολή πιάνου με διδάσκουσα την Τσολίκ Καϊλιάν υπό την διεύθυνση της αείμνηστης Ελένης Φιλιππίδου. Αρχικά στις δεκαετίες '60, '70 λειτουργούσε ως παράρτημα του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Το 1984 αναγνωρίσθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και αυτονομήθηκε. 7. Η Σαρακατσάνικη ενδυμασία

Συγχρόνως με τη δραστηριότητά της στην ταπητουργική Σχολή και εξ αιτίας αυτής της απασχόλησής μαζί με όλες τις άλλες δραστηριότητές της η Ελένη Φιλιππίδου ξεκίνησε τη συλλογή και τη διάσωση των ενδυμασιών και άλλων λαογραφικών στοιχείων των Σαρακατσάνων της Θράκης. Το ντύσιμο με την πατροπαράδοτη παραδοσιακή φορεσιά είχε πλέον αρχίσει να ξεπερνιέται από τις Σαρακατσάνες, οι οποίες είχαν αρχίσει να εγκαταλείπουν τα τσελιγκάτα και να αστικοποιούνται . Το ντύσιμο με τις παραδοσιακές φορεσιές άρχισε να αντικαθίσταται με το σύγχρονο ντύσιμο των γυναικών. Οι Σαρακατσάνες πλέον αντάλλασαν τα αριστουργήματα των χεριών τους με βελούδα, ατλάζια και νάιλον για να γίνουν και αυτές μοντέρνες. Η γνωστή ανταλλαγή του πλούτου της παράδοσής τους και της ιστορίας τους με χάντρες και καθρεφτάκια στο όνομα της σύγχρονης ζωής. Η Αγγελική Χατζημιχάλη της είχε γράψει: «Ελένη, οι Σαρακατσάνες της Θράκης άρχισαν να ξεπουλούν τις προίκες τους. Σώσε ό,τι μπορείς! Χάνεται η ιστορία μιας πανάρχαιας φυλής»! Έτσι άρχισε να συλλέγει ό,τι αξιόλογο εύρισκε, να αγοράζει ανεπανάληπτα κομμάτια, ιδιαίτερα τις γυναικείες ποδιές του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα, να τριγυρνάει με τις μέρες σε τσελιγκάτα και κονάκια και να συγκεντρώνει πολύτιμο υλικό για τα ήθη και τα έθιμα των Σαρακατσάνων και για τα μυστικά της φυτικής βαφής του μαλλιού, της υφαντικής και της κεντητικής των γυναικών. Το αποτέλεσμα της πολύχρονης, επίμονης και εμπεριστατωμένης έρευνάς της για τους Σαρακατσάνους παρουσίασε σε πολλά συμπόσια Λαογραφίας, έκανε πολλές διαλέξεις για τα θέματα αυτά, πήρε μέρος σε πολλές ραδιοφωνικές εκπομπές, έδωσε συνεντεύξεις και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής της για τον σκοπό αυτό. 8. Η Βράβευσή της από την Ακαδημία Αθηνών και τον Δήμο Αλεξανδρούπολης

Για την λαογραφική, κοινωφελή, πνευματική και εκπολιτιστική εν γένει δράση της η Ελένη Φιλιππίδου, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών την 30η Δεκεμβρίου του 1970. Το απόσπασμα της έκθεσης που συντάχθηκε από τον Γενικό Γραμματέα της κ. Ιωάννη Θεοδωρα¬κόπουλο και αναγνώστηκε από τον ίδιον στην Πανηγυρική Συνεδρίαση της Ακαδημίας Αθηνών της 30ης Δεκεμβρίου1975 κατά την τελετή της απονομής των μεταλλείων, βραβείων και επαίνων της Ακαδημίας Αθηνών, έχει ως εξής: Μετά γνώμην της Τάξεως των 'Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών και απόφασιν της Ολομελείας απονέμεται: Βραβείον εις την κυρίαν Έλένην Φιλιππίδου διά την λαογραφικήν, κοινωφελή, πνευματικήν και έκπολτιστικήν εν γένει δράσιν, την οποίαν αυτή ανέπτυξεν εν Άλεξανδρουπόλει από του έτους 1948. Ιδιαιτέρως αξιοσημείωτος είναι ή συμβολή της κυρίας Ψιλιπίδου εις την αναβίωσιν της λαϊκής καλλιτεχνικής παραδόσεως της Θράκης εις υφαντά, κεντήματα και τάπητας δια της ιδρύσεως Σχολής χειροτεχνίας. Ή Λαϊκή Τέχνη της Θράκης υπήρξε και είναι το μέγα πάθος της κ. Φιλιππίδου. Πλουσία είναι, όμως, επίσης ή δράσις την οποίαν αύτη ανέπτυξεν εις την πνευματικήν ζωήν της 'Αλεξανδρουπόλεως, ως Πρόεδρος του Σωματείου «Τέχνη». Επίσης και ο Δήμος Αλεξανδρούπολης, με την ευκαιρία του εορτασμού των 100 χρόνων από την ίδρυση της πόλης της απένειμε με την υπ΄ αριθμόν 148 από 22.8.1978 ομόφωνη απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης το Αργυρό μετάλλιο της πόλης για τις λαογραφικές της μελέτες και τις μελέτες Λαϊκής Τέχνης της Θράκης.

9. Αναφορά του έργου της στα εγκαίνια του Μουσείου Σαρακατσάνικης Παράδοσης στη Αισύμη από τον Πρόεδρο του Συλλόγου Σαρακατσάνων Νομού Έβρου. Στις 18 Ιανουαρίου του 2009, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του Μουσείου Σαρακατσάνικης Παράδοσης στην Αισύμη, όπου μεταξύ των άλλων ο τότε Πρόεδρος του Συλλόγου Σαρακατσαναίων κ. Πιστόλας αναφέρει: «Ο Σύλλογος ιδρύθηκε το 1977 και ήδη αριθμεί 31 χρόνια ζωής. Πριν από αυτόν η αείμνηστη Ελένη Φιλιππίδου είχε δραστηριοποιήσει τις γυναίκες Σαρακατσάνες και είχε συγκεντρώσει υλικό το οποίο παραμένει μέχρι σήμερα σε αποθήκες». Και καταλήγε:. «Βρισκόμαστε ήδη σε επικοινωνία με την κόρη της, την κ. Χαριτωνίδου γιατί σύμφωνα με πληροφορίες έχει συγκεντρωμένο μεγάλο υλικό. Τουλάχιστον υπάρχουν πολλές ποδιές σαρακατσάνικες στη συλλογή της αείμνηστης, η οποία στην διαθήκη της έχει αφήσει γραπτώς ότι αυτό το υλικό πρέπει να εκτεθεί, είναι των Σαρακατσάνων της Θράκης και θα μείνει στη Θράκη για αυτούς. Μάλιστα η αείμνηστη ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου. Ήταν αυτή που ενεργοποίησε τους Σαρακατσάνους από το 1966 και μετά στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης για να διατηρήσουν τον πολιτισμό τους και προσπαθούσε να αποτρέψει την ανταλλαγή των αντικειμένων με σύγχρονα, αυτό δηλαδή που έκαναν όλες οι σαρακατσάνες την δεκαετία του 1990 που αντάλλασσαν ένα χαράρι σαρακατσάνικης παράδοσης με μία κουβέρτα ή μια στολή για να πάρουν μια πλαστική λεκάνη, γιατί δεν τους άρεσε η παραδοσιακή σκάφη». 10. Η τύχη της Συλλογής της

Όπως αναφέρει η δεύτερη από τις τρεις κόρες της, η Σούλα Φιλιππίδου Χαριτωνίδου προλογίζοντας το ημερολόγιο του 2010 του Ιστορικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης με τίτλο «Παναούλες – Ποδιές των Σαρακατσάνων της Θράκης της Συλλογής Ελένης Φιλιππίδου», «…Η Ελένη Φιλιππίδου δεν ήταν Θρακιώτισσα στην καταγωγή αλλά έγινε στην πορεία της ζωής της γνήσια Θρακιώτισσα, χάρη στην προσφορά της, το ενδιαφέρον και τη μεγάλη αγάπη της για αυτόν τον ελληνικό τόπο Για τη συμβολή της στην έρευνα της ζωής και της τέχνης των Σαρακατσάνων βραβεύτηκε το 1975 από την Ακαδημία Αθηνών και για την κοινωνική της δράση το 1988 από το Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης». Και καταλήγει «Αυτή τη συλλογή, αυτό το ανεπανάληπτο θησαυρό, που εκτός από τον κόπο, την έμπνευση και το ταλέντο της Σαρακατσάνας, δείχνει και το πάθος της συλλέκτριας, παραχωρούμε για έκθεση εμείς, η οικογένειά της, στο Ιστορικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης, με την ευχή να την αξιοποιήσουν όσο καλύτερα γίνεται». Ήδη εδώ και μερικά χρόνια η συλλογή αυτή εκτίθεται στον ημιώροφο του Ιστορικού Μουσείου της πόλης μας, και όπως αναφέρει ο Πρόεδρος του Ιστορικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης Νίκος Πινάτσης «Ο Σύλλογος, με συναίσθηση ευθύνης, ανέλαβε την καταγραφή, διαφύλαξη και προβολή της εξαιρετικά πολύτιμης συλλογής που του εμπιστεύθηκε η οικογένεια της και η οποία περιλαμβάνει 1200 αντικείμενα και ομάδες αντικειμένων – κυρίως ενδύματα και στρωσίδια των Σαρακατσάνων της Θράκης… Η επιστημονική καταγραφή και φωτογράφιση της συλλογής, κάτω από την εποπτεία της κοινωνικής ανθρωπολόγου κ. Νέλλης Μελίδου-Κεφαλά, αποτέλεσε τη βασική εκθεσιακή ενότητα του Ιστορικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης, που εκτίθεται στον ημιώροφο του Μουσείου μας. Σκοπός της έκθεσης αυτής είναι να παρουσιάσει τις ιδιότυπες αυτές σαρακατσάνικες ποδιές κ.λ.π. στοιχεία της ενδυμασίας τους στο ευρύ κοινό, αναδεικνύοντας τη σημασία της ίδιας της συλλογής και τιμώντας έτσι την Ελένη Φιλιππίδου, μια ξεχωριστή γυναίκα που με τις μελέτες, τις δημοσιεύσεις, την πολιτιστική της δράση και την κοινωνική της προσφοράς επί πενήντα συναπτά έτη σφράγισε τη ζωή της Αλεξανδρούπολης». 11. Αναφορά της Φιλιππίδου για τους Σαρακατσάνους της Θράκης

Παρουσιάζοντας τη συλλογή της η Ελένη ΦΙλιππίδου με τις Σαρακατσάνικες ενδυμασίες το 1994 στο Μουσείο Μπενάκη, αναφέρει στη εισαγωγή του πολυσέλιδου βιβλίου που εκδόθηκε για αυτή την έκθεση για τους Σαρακατσάνους της Θράκης: «Καθαρογέλληνες» αυτοχαρακτηρίζονται οι Σαρακατσάνοι που συνάντησα και είναι περήφανοι για την ελληνική καταγωγή τους. Μια καταγωγή για την οποία συνηγορούν το γλωσσικό τους ιδίωμα, η τέχνη τους, τα ήθη και τα έθιμά τους, αλλά που δεν μπορεί να αποδειχθεί από γραπτές μαρτυρίες. Γιατί τέτοιες μαρτυρίες δεν υπάρχουν. Νομάδες, οι Σαρακατσάνοι, έζησαν πάντα ερήμην της πολιτείας, μακριά από κάθε αντίληψη αστικής ζωής, και δεν άφησαν γραπτά μνημεία. Οι παλιότερες πηγές που τους αναφέρουν δεν ανεβαίνουν πέρα από το δέκατο αιώνα». «Ο χώρος στον οποίο έζησαν οι Σαρακατσανέοι απλώνεται από τον Αίμο ως το Αιγαίο και από την Αδριατική θάλασσα ως τα βάθη της Μ. Ασίας. Νομάδες και ποιμένες, ζούσαν ανάμεσα σε βουνό και κάμπο, σε ξεκαλοκαιριό και χειμαδιό. Συντηρητικοί και πεισματικά προσηλωμένοι στα πατροπαράδοτά τους, παρέμειναν σ ένα πρωτόγονο στάδιο ζωής, που το χαρακτηρίζει εξάρτιση από τον κόσμο της μαγείας. Σ΄ αυτήν την στασιμότητα στην παράδοση συνετέλεσε και η εμμονή τους στο θεσμό της ενδογαμίας. Στην κοινωνική τους οργάνωση διατήρησαν μία αυστηρή πατριαρχική μορφή». «Αυτή την εικόνα του Σαρακατσάνου της Θράκης, που τα πλούσια τσελιγκάτα του πλημμύριζαν το καλοκαίρι τα εύφορα οροπέδια της Ροδόπης και του Αίμου και το χειμώνα τους απέραντους κάμπους της Αν. Θράκης και της Μ . Ασίας, πρόλαβα να δω στην τελευταία της φάση. Οι παρατηρήσεις που ακολουθούν στηρίζονται στη μελέτη του πλούσιου ενδυματολογικού υλικού που συγκέντρωσα και που προέρχεται από τα τσελιγκάτα της Ροδόπης και του Έβρου, καθώς και στις προφορικές μαρτυρίες Σαρακατσάνων της Θράκης.

ράκης». Λίγα λόγια από τον Άγγελο Δεληβοργιά, τον Διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη. Με την ευκαιρία της παρουσίασης της έκθεσης «Η Σαρακατσάνικη Ποδιά της Θράκης» της Ελένης Φιλιππίδη στο Μουσείο Μπενάκη , στην Αθήνα, το 1994, ο Διευθυντής του Μουσείου, Άγγελος Δεληβοργιάς, προλογίζοντας σχετικό βιβλίο της Ελένης Φιλιππίδου, που παρουσίαζε τη Σαρακατσάνικη συλλογή της, μεταξύ των άλλων αναφέρει: «…Η Ελένη Φιλιππίδη, μολονότι έζησε στη σκιά της λαογραφικής δημοσιότητας, βίωσε όσο ελάχιστοι τα μυστικά του παραδοσιακού πολιτισμού και ειδικότερα το μαγικό κόσμο των Σαρακατσάνων της Θράκης, με την υπευθυνότητα της στέρεης πνευματικής καλλιέργειας, την οικειότητα της άμεσης επαφής, αλλά και την αυθόρμητη συγκίνηση που προκαλεί η γοητεία του επιστημονικού προβληματισμού, έπαιρνε τακτικά μέρος σε πολλά συνέδρια και σε εκδόσεις ειδικών αφιερωμάτων. Εξάλλου, ήδη από το 1948 είχε αρχίσει να συγκεντρώνει και λαογραφικό υλικό που κινδύνευε να χαθεί, σχηματίζοντας σταδιακά μια εξαιρετικά πλούσια συλλογή με ενδυματολογικά κυρίως στοιχεία. Ο συνδυασμός της περισυλλογής με τη διάσωση, και της δυναμικής ανάδειξης με την επιστημονική μελέτη των καταλοίπων του παραδοσιακού πολιτισμού είναι ένα υπόδειγμα εμπνευσμένης αλληλοσυμπλήρωσης της θεωρίας με την πράξη. Για την συμβολή της στην έρευνα του βίου και της τέχνης των Σαρακατσάνων η Ελένη Φιλιππίδη, βραβεύτηκε επάξια το 1975 από την Ακαδημία Αθηνών και για τη συνολική κοινωνική δράση της το 1988 από το Υπουργείο Μακεδονίας και Θράκης. Η προσφορά της Ελένης Φιλιππίδη στην έρευνα του βορειοελλαδικού παραδοσιακού πολιτισμού δεν χρειάζεται βέβαια «παρουσιάσεις», Τα προεισαγωγικά εγκώμια κρίνονται περιττά μπροστά στην απέριττη σημασία του έργου της. Περισσότερο θα της ταίριαζε ένα θερμό καλωσόρισμα. Μια και η ίδια δεν αφήνει όμως εύκολα υα Θρακιώτικα λημέρια της, ας υποδεχτούμε ό,τι αγάπησε περισσότερο, τις σαρακατσάνικες ποδιές της». Ελένη Φιλιππίδου πέθανε στις 26 Νοεμβρίου 1994 ύστερα από πολύχρονη ασθένεια, σε ηλικία 77 ετών. Ο Δήμος Αλεξανδρούπολης προς τιμήν της έδωσε το όνομά της στον δρόμο που περνάει μπροστά από το σπίτι της, παράλληλα με την εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου. «Ένα μέρος του παρελθόντος πεθαίνει κάθε στιγμή και η θνησιμότητά του μας μολύνει αν προσκολληθούμε σ’ αυτό με υπερβολική αγάπη. Ένα μέρος του παρελθόντος μένει πάντα ζωντανό […], καταφρονώντας τη ζωντάνια του». Γ. Σεφέρης