"Δεν υπάρχουν ξένοι! Μόνο φίλοι που δεν έχουν ακόμα συναντηθεί"!

(ανώνυμο γκράφιτι)
Με αφορμή την πρόσφατη απόφαση των Βουλγαρικών και των Ελληνικών Αρχών να επιτρέψουν για πρώτη φορά την μετάβαση των κατοίκων των χωριών του Τριγώνου Έβρου χωρίς τελωνειακές διαδικασίες από διάβαση του Κυπρίνου, στο Ιβαϊλοβγκαντ της Βουλγαρίας (παλιό Ορτάκιοϊ) για να γιορτάσουν το 2009 όλοι μαζί την γιορτή του Τρύφωνα, κοινή γιορτή των αμπελουργών από παλιά της περιοχής, θυμήθηκα ένα άρθρο που έγραψα στην τοπική εφημερίδα «Πανθρακική» στη στήλη που μου είχε παραχωρηθεί «…η άλλη άποψη», στις 19 Ιουλίου του 2004, με αφορμή την πρώτη επίσκεψή μου προ πέντε περίπου ετών στο Ιβαϊλοβγκραντ, πατρίδα του αείμνηστου πατέρα μου, που πήρε τον δρόμο της προσφυγιάς για το Δεδέαγατς, μαζί με τους γονείς, το 1913! Τίτλος του άρθρου ήταν «Δεν μπορεί να είμαστε ακόμα ξένοι»! Και με πολύ χαρά διαπίστωσα , αυτό που τότε έγραφα τότε, ότι , οι κάτοικοι των δύο αυτών περιοχών, που τους χώρισαν παλιά οι πόλεμοι με συρματοπλέγματα και τους χωρίζει τώρα μόνο μια νοητή συνοριακή γραμμή, και η αδιαφορία των αρμοδίων να ανοίξουν μια τελωνειακή πύλη, δεν μπορεί να είναι ακόμη ξένοι. Πρέπει να ξανασυναντηθούν. Και ξανασυναντήθηκαν όλοι μαζί! Το άρθρο αυτό είχε ως εξής:

«Σήμερα γράφω με την πένα της ψυχής. Η λογική δεν έχει θέση όταν η καρδιά έχει σκιρτήσει και έχει πλημμυρίσει από συγκίνηση! Ελπίζω να μου το συγχωρήσετε.
Μια πρόσκληση – πρόκληση του Νομάρχη Έβρου Νίκου Ζαμπουνίδη να επισκεφθούμε μαζί την γενέτειρα των γεννητόρων μου και γενέτειρα των δικών του γεννητόρων, την μακρινή για μένα, μα τόσο κοντινή για τον ίδιο, πατρίδα του πατέρα μου και του δικού του πατέρα, ήταν η αφορμή της επίσκεψής μου!
Ορτάκιοϊ το έλεγαν οι γονείς μας. Ιβαϊλογκρατς το λένε σήμερα. Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα και μέχρι το 1912-13 η πόλη ήταν κέντρο εμπορίου με πάνω από 3.000 κατοίκους που ασχολούνταν με τη χαλκουργία, κασσιτέρωμα, σηροτροφία, αμπελουργία, Παρασκευή σουσαμόλαδου και κτηνοτροφία. Χαμένη πατρίδα στο μυαλό μου. Όπως χαμένες πατρίδες υπάρχουν στο μυαλό και στη ψυχή των περισσότερων από εμάς. Το Ορτάκιοϊ, πατρίδα του Μεγάλου Δασκάλου Άγγελου Ποιμενίδη και της Δασκάλας Ζωγράφου Χαρίκλειας Χατζησάββα – Φωτίου! Πατρίδα του παλιού γιατρού και Δημάρχου της πόλης Μενέλαου Μαστράφη. Πατρίδα πολλών γνωστών και άσημων συμπολιτών μας.
Πήγαινα να προσκυνήσω, εκεί που έζησε τα παιδικά του χρόνια και δεν μπόρεσε έκτοτε να ξαναεπιστρέψει ο πατέρας μου. Έφθασα με σφιγμένη την καρδιά! Άλλα περίμενα να δω! Μα άλλα είδα. Και ξαφνικά άλλαξαν όλα μέσα μου! Και συναισθήματα και εντυπώσεις! Μια όμορφη μικρή πολιτεία, πνιγμένη μέσα στο πράσινο. Με τις πανύψηλες φλαμουριές να σκιάζουν πλακόστρωτους δρόμους. Σπίτια παλιά μα πολύ οικεία. Άνθρωποι απλοί, καταδεχτικοί, ευγενικοί, φιλόξενοι. Όλα θύμιζαν Θράκη. Είναι άλλωστε κομμάτι της Θράκης! Και δρόμοι και σπίτια και φύση και μυρωδιές και άνθρωποι. Κυρίως οι άνθρωποι!
Την άλλη μέρα ξύπνησα χαράματα και βγήκα στους δρόμους! Να διαπιστώσω ότι δεν ήταν όνειρο ότι βρισκόμουν εκεί όπου έζησαν οι πρόγονοί μου! Πρωί πρωί στο δρόμο λιτές φιγούρες με καλοκάγαθα πρόσωπα, καθώς τραβούσαν για τη δουλειά, σε χαιρετούν ευγενικά! Λες και σε ήξεραν χρόνια! Λες και γνώριζαν ότι ήμουν δικός τους άνθρωπος. Αργότερα στο Δημαρχείο, ο Δήμαρχος μας υποδέχθηκε με μια τεράστια αφίσα της Εθνικής μας Ποδοσφαίρου. Και μας την έδειξε με μεγάλη περηφάνια! Λες και ήταν δική τους η ομάδα που σήκωσε το κύπελλο ψιλά! «Χαιρόμαστε για την επιτυχία των γειτόνων μας», είπε αφοπλιστικά! «Νομάρχη βάλε την υπογραφή σου για να θυμόμαστε αυτή τη μεγάλη χαρά». Το ίδιο μας έλεγαν και όσους συναντήσαμε! Ακόμα ψάχνω να θυμηθώ αν ποτέ χαρήκαμε για κάποια επιτυχία των γειτόνων μας.
Υπάρχουν και Έλληνες αρκετοί, εκεί. Ο κυρ Λυμπέρης, ογδόντα τόσο χρονών, με την φαμίλια του άνοιξε διάπλατα το σπιτικό του για να μας καλωσορίσει γεμάτος χαρά με άπταιστα Ελληνικά! Μια γιαγιά, η κυρά Ελένη, πάνω από εκατό χρόνων, ζωντανή ιστορία του τόπου, στέκει εκεί για να θυμίζει την πλούσια ιστορία του Ελληνισμού στον τόπο αυτό. Ο Νικόλας, ο δάσκαλος, πρόθυμος να βοηθήσει να βρούμε τις ρίζες μας. Το μόνο που μας παρακάλεσε να του στείλουμε ήταν λίγα παλιά Ελληνικά περιοδικά! Για να διαβάζει τα βράδια και να ταξιδεύει Ελλάδα! Τόσο ευτελή για μας. Μα τόσο πολύτιμα για αυτόν.
Υπάρχει και η σύγχρονη νεολαία. Μια νεολαία που τα βράδια ακούει στις λίγες καφετερίες της περιοχές Ελληνικά τραγούδια. Σαν τη δική μας νεολαία. Λυγερόκορμα αγόρια και κορίτσια που χόρεψαν Ελληνικούς και θρακιώτικους χορούς με το ίδιο κέφι όπως και τους δικούς τους, που μοιάζουν τόσο πολύ με τους δικούς μας. Που μας μάγεψαν με χασάπικους και ζεμπέκικους χορούς, σε χορογραφίες που θα τις ζήλευαν και οι καλύτεροι Έλληνες χορογράφοι. Κα λαχταρούν ελληνικούς δίσκους. Με Μητροπάνο, με Καρά, με Ρέμο, με Αλεξίου. Γιατί και αυτούς τους καλλιτέχνες αγαπούν, όπως και οι δικοί μας νέοι.
Πανέμορφες παλιές Ελληνικές χριστιανικές εκκλησίες, κλειδωμένες τις μέρες που δεν λειτουργούν για να διασωθούν οι αμύθητοι θησαυροί που βρίσκονται εκεί στα σωθικά τους και στους οποίους με έκπληξη διαβάσαμε σε ελληνική γραφή επιγραφές, όπως «προσφορά από την συντεχνία γεωργών» ή από «την συντεχνία γανωματέων» ή την «συντεχνία κτηνοτρόφων», με ελληνικά ονόματα καλλιτεχνών.
Πολιτιστικά ρωμαϊκά, βυζαντινά και χριστιανικά μνημεία, σχεδόν παρόμοια με τα δικά μας, λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα από τα σύνορά μας. Τοπικές στολές και τοπικοί χοροί σχεδόν όμοια με αυτά των Μεταξάδων και των Ασβεστάδων. Τα πάντα θυμίζουν Θράκη. Η φύση, οι άνθρωποι, τα σπίτια (μερικά από τα οποία, παλιά Ελληνικά, με πολύ μεράκι έχουν αναστηλώσει), οι δρόμοι και τα σοκάκια, η ζεστασιά που αισθάνεσαι όταν κυκλοφορείς στους δρόμους! Το άρωμα που αποπνέεις στις γειτονιές. Τα αμπέλια τριγύρω στην πόλη. Τα καπνοχώραφα. Ο ποταμός Άρδας που λίγο πιο κάτω εισβάλει καθημερινά στη χώρα μας.
Σε όλες τις συζητήσεις ένα μοτίβο ακουγόταν. «Είμαστε απομονωμένοι. Θέλουμε να κρατήσουμε τους νέους μας στο τόπο τους. Όπως και εσείς, απέναντι από εμάς, τα δικά σας παιδιά, στα δικά σας χωριά. Μόνο εσείς μπορείτε να μας βοηθήσετε. Μόνο εσείς είστε οι φίλοι μας! Να μας επιτρέψετε να επικοινωνήσουμε μαζί σας. Εδώ απέναντι, στα 2-3 χιλιόμετρα. Εδώ που ο πένθιμος ήχος της καμπάνας σας είναι και για μας πένθιμος ήχος. Εδώ που όταν βαράνε τα νταούλια και οι ζουρνάδες, είναι χαρά και γλέντι και για μας».
Ο Νομάρχης Έβρου τους διαβεβαίωσε ότι σύντομα θα ανοίξει τελωνειακή είσοδος στον Κυπρίνο και ότι θα ξανασμίξουν οι κάτοικοι των δύο περιοχών, και η ευχή να μην αργήσει, ήταν η απάντηση.
Αν νοιώσετε την ανάγκη να βοηθήσετε αυτούς τους άγνωστους φίλους και γείτονές μας να βγουν από την απομόνωση, επισκεφθείτε τους! Είναι τόσο κοντά μας και όμως εμείς τους έχουμε αφήσει τόσο μακριά μας. Και είμαι βέβαιος ότι θα αισθανθείτε όμορφα. Και θα περάσετε καλά. Και δεν θα μετανιώσετε»!

Σημείωση 16.02.2009

Αυτά πριν από πέντε περίπου χρόνια. Έκτοτε επισκέφθηκα την περιοχή άλλες 3-4 φορές. Δεν έχει όμως ακόμα υλοποιηθεί η υπόσχεση του Νομάρχη Έβρου, του τότε Υφυπουργού Εξωτερικών Θρακιώτη Ευρυππίδη Στυλιανίδη, ούτε και η κοινή συμφωνία των Πρωθυπουργών των δύο κρατών, ότι θα ανοίξει τελωνείο για την ελεύθερη επικοινωνία των κατοίκων των δύο περιοχών. Από την εκεί πλευρά υπάρχει ο δρόμος. Από εμάς εξαρτάται τώρα. Ένας δρόμος 3-4 χιλιόμετρα και ένα τελωνειακό φυλάκιο. Και όλα αυτά όταν και εμείς και οι Βούλγαροι είμαστε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη όλα αυτά έχουν καταργηθεί μεταξύ των παραμεθόριων οικισμών. Εμείς ακόμα βρίσκουμε προφάσεις να υψώνουμε τοίχους απομόνωσης!

Φωτογραφίες (αρχείο Θ. Ορδουμποζάνη)

1.- Άποψη του Ιβαϊλοβγκραντ από ψιλά

2.- Η πλατεία του Ιβαϊλοβγκραντ

3.-Το ιστορικό και λαογραφικό μουσείο παλιό ανακινισμένο αρχοντόσπιτο-κουκουλόσπιτο.

4.- Κοπέλες του χωριού με τοπικές ενδυμασίες

5.- Δρόμος στο παλιό Ορτάκιοϊ

6.- Το εσωτερικό του Ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα

7.- Εικόνισμα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης

8.- Παλιό ελληνικό σπίτι

9.- Στο εσωτερικό του σπιτιού του Μπάρμπα Λυμπέρη με την φαμίλια του

10.- Συνομιλία της γιαγιάς Ελέν ης με τον Νομάρχη Έβρου

11.- Το βράδυ στις δισκοτέκ οι Ελληνικοί χοροί και τραγούδια έχουν την τιμητική του

12.- Στο εσωτερικό της Ρωμαϊκής κατοικίας "Αλμύρα"

13.- Ο Ποταμός Άρδας, λίγο πριν από το μεγάλο φράγμα

14.- Στο σχολείο του χωριού με τον Δάσκαλο Νικόλα

15- Άποψη του παλιού οικισμού

(Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο περιοδικό του Δικηγορικού Συλλόγου Αλεξανδρούπολης "ΝΟΜΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ", μηνός Φεβρουαρίου 2009, αριθμ. φύλλου 56, σελίς 8 & 9.