«Τα Ανθεστήρια» της Αλεξανδρούπολης (1968 – 1973)

Ήταν Μάρτης του 1968. Στη χώρα είχε επιβληθεί ένα χρόνο πριν το καθεστώς των Συνταγματαρχών και στους Δήμους είχαν καθαιρεθεί οι αιρετοί Δημοτικοί Άρχοντες και αντικατασταθεί με διορισμένους. Στο Δημοτικό Συμβούλιο της 6ης Μαρτίου 1968, το θέμα αφορά την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. (Σαράντα χρόνια μετά το ίδιο θέμα εξακολουθεί να απασχολεί και σήμερα τους αιρετούς Δημοτικούς και Νομαρχιακούς Άρχοντες της περιοχής και όχι μόνο). Κάποιοι από του δημοτικούς συμβούλους προτείνουν να καθιερωθούν και στη πόλη μας γιορτές  «ΤΑ

ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ», όπως τα ονόμασε, τα οποία να γιορτάζονται την πρώτη Κυριακή κάθε χρόνο μετά την 14η Μαΐου, επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης. Και κατέληξε την πρότασή του ζητώντας όπως την πρωτοβουλία και διοργάνωση αυτών των εκδηλώσεων να αναλάβει εξ ολοκλήρου ο Δήμος. καρναβαλιού, στα πρότυπα γειτονικών πόλεων. Ο διορισμένος αναπληρωτής Δήμαρχος Χρήστος Κουρκουλής, δικηγόρος το επάγγελμα, πήρε τον λόγο και εκθέτει ότι «η πόλη μας, ως μια από τις ωραιότερες

 της Βορείου Ελλάδας, προσφέρεται για την οργάνωση και ανάπτυξη διαφόρων

τουριστικών και εορταστικών εκδηλώσεων με αντικειμενικό σκοπό την προσέλευση όσο το δυνατόν περισσοτέρων τουριστών, εκδρομέων, παραθεριστών και επισκεπτών προς μεγάλο όφελος ολόκληρης της πόλης μας". Και σύμφωνα με το πνεύμα αυτό πρότεινε, όπως αντί του Καρναβαλιού που εισηγούνται οι συνάδελφοί του, να καθιερωθεί μια γιορτή για τα λουλούδια,


Η φυσιογνωμία της πόλης
 Αντικειμενικά η εκδήλωση αυτή ανταποκρίνονταν στην φυσιογνωμία της πόλης της εποχής εκείνης. Η Αλεξανδρούπολη ήταν μια μικρή πόλη, με θαυμάσιο ρυμοτομικό σχέδιο, γεμάτη με μονοκατοικίες, περιτριγυρισμένες με αυλές, κήπους και λουλούδια. Κήποι υπήρχαν σε πολύ μεγάλο αριθμό στην πόλη, γεγονός που μαρτυρούσε την καλαισθησία των ιδιοκτητών - κυρίως των γυναικών - και μάλιστα η περιποίηση αυτών γινόταν χωρίς τη βοήθεια κηπουρών. Πολλές οικοκυρές συναγωνίζονταν ποια αυλή θα έχει τα ωραιότερα λουλούδια. Στους κήπους αυτούς καλλιεργούσαν μεγάλη ποικιλία λουλουδιών, που ομόρφαιναν και ευωδίαζαν όλες τις γειτονιές και ολόκληρη την πόλη. Λογιών λογιών τριανταφυλλιές, αγιόκλημα, φούλια, γιασεμιά, γαρουφαλλιές, ορτανσίες και χίλια δυο άλλα λουλούδια. Την εποχή του Μάη, εποχή ανθοφορίας των λουλουδιών, πλημμύριζαν με το άρωμά τους το δροσερό θαλασσινό αγέρι της πόλης. Ακόμη αυτή την εποχή ανθίζανε οι διάσπαρτες σε όλη τη πόλη πασχαλιές, ακακίες και φλαμουριές και έστελναν κι΄ αυτές το άρωμά τους να συναντηθεί στο μεγάλο πανηγύρι χρωμάτων και αρωμάτων που πλημμύριζε απ΄ άκρου σε άκρο τη πόλη.
Έτσι λοιπόν, το έδαφος ήταν πρόσφορο για να υποβληθεί μια τέτοια πρόταση και να ξεκινήσει μια γιορτή για τα λουλούδια και μάλιστα και με τις ευλογίες των Στρατιωτικών Αρχών στο δόγμα «άρτον και θεάματα» για τον λαό! Και το όνομα της γιορτής αυτής επόμενο ήταν να προέλθει από τα άνθη και να αναζητηθεί στην παράδοση. Και η γιορτή αυτή πήρε το όνομά της από την ομώνυμη γιορτή της
αρχαιότητας, τα "Ανθεστήρια" που ήταν Ιωνική Γιορτή προς τιμή του Θεού Διόνυσου και γιορτάζονταν κυρίως στην Αθήνα, κατά το μήνα Ανθεστηρίων (τέλος Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου).
Η απόφαση
Το Δημοτικό Συμβούλιο με την υπ΄ αριθμ. 127/6.3.1968 απόφασή του ενέκρινε ομόφωνα την πρόταση του αναπληρωτή Δημάρχου και αποφάσισε όπως, «με πρωτοβουλία του Δήμου, καθιερωθεί στη πόλη μας η γιορτή των «ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ» η οποία θα τελείται κάθε χρόνο στον ανωτέρω προτεινόμενο χρόνο (πρώτη Κυριακή μετά τη 14η Μαΐου) και τέλος εξουσιοδότησε τον Αντιδήμαρχο Χρ. Κουρκουλή, να έρθει σε επαφή με τον Νομάρχη Έβρου και τις λοιπές τοπικές οργανώσεις και φορείς για την όσο το δυνατόν επιτυχή πραγμάτωση των περί ων πρόκειται εορταστικών εκδηλώσεων». Η απόφαση αυτή εγκρίθηκε αμέσως από τον Νομάρχη και ανακοινώθηκε σε σχολεία, φορείς και οργανώσεις για να αρχίσει η προετοιμασία εορτασμού των πρώτων Ανθεστηρίων τον Μάιο του ίδιου χρόνου.
Την πρώτη χρονιά ο Δήμος μοίρασε στους φορείς, οργανώσεις και σχολεία, που ανέλαβαν να συμμετάσχουν και να κατασκευάσουν άρματα, δεκάδες εκατοντάδες δεμάτια με γαρύφαλλα. Οι ανθόσπαρτες αυλές των σπιτιών συμπλήρωναν, κυρίως με τα τριαντάφυλλά τους αλλά και με άλλα λουλούδια, το «φυσικό υλικό διακόσμησης των αρμάτων. Μετά από 1-2 χρόνια όμως, τα φυσικά λουλούδια εξέλειπαν και άρχισε να κατασκευάζονται αποκλειστικά από χρωματιστό σγουρό χαρτί. Άλλωστε από την πρώτη χρονιά διαπιστώθηκε ότι, λόγω και της ζέστης, τα φυσικά λουλούδια δεν άντεχαν μία δύο μέρες πάνω στα άρματα, όσο δηλαδή κρατούσε ο χρόνος του στολισμού των αρμάτων με αυτά. Και η παρασκευή των δεκάδων χιλιάδων τεχνικών λουλουδιών απαιτούσε πολύ χρόνο και πάρα πολλά χέρια. Η κατασκευή των αρμάτων ανέδειξε και πολλά ταλέντα στο σμίλευμα του φελιζόλ, και την επεξεργασία του χαρτιού με γύψο, κύριο υλικό κατασκευής των αρμάτων, το αποτέλεσμα των οποίων ήταν να συμμετέχουν στην παρέλαση άρματα υπέροχα στολισμένα με θαυμάσια γλυπτά όπως άλογα, δελφίνια, ιππόκαμποι. κογχύλια, μανιτάρια, κίονες ήλιοι, άμαξες, σπιτάκια και πολλά άλλα έργα κομψοτεχνήματα, πολλά από τα οποία ήταν έργα τέχνης.

Το «πανηγύρι»
Από τις διακοπές του Πάσχα, ένα μήνα σχεδόν πριν τον εορτασμό, άρχισαν οι προετοιμασίες κατασκευής των αρμάτων, της «παρασκευής» λουλουδιών, το ράψιμο των στολών και οι πρόβες παρέλασης των ομάδων. Για ένα μήνα περίπου εκατοντάδες νέοι και νέες και όχι μόνο ξενυχτούσαν, σε αυλές σχολείων ή σε άλλους χώρους για να κατασκευάσουν τα άρματα με την ελπίδα να εντυπωσιάσουν την ημέρα της παρουσίασής τους στην παρέλαση. Αν και δεν υπήρχε στο πρόγραμμα διαγωνισμός ανάδειξης του καλύτερου άρματος ή της καλύτερης παρουσίας ομάδας, εντούτοις υπήρχε ένας άτυπος συναγωνισμός και μια ευγενή άμιλλα ποιο άρμα και ποια ομάδα θα προκαλέσει τα περισσότερα κολακευτικά σχόλια. Και σε μια μικρή κοινωνία, όπως ήταν τότε η Αλεξανδρούπολη, οι εντυπώσεις των κατοίκων γινόταν αμέσως γνωστές από την ίδια μέρα σε όλους.
Με δεδομένο ότι η γιορτή ήταν πάντα το τρίτο δεκαήμερο του Μαΐου και ο καιρός ήταν ηλιόλουστος, χιλιάδες άνθρωποι από την Αλεξανδρούπολη και τους γύρων Δήμους, από την Ορεστιάδα μέχρι την Ξάνθη, συνέρρεαν οικογενειακά για να παρακολουθήσουν την παρέλαση των αρμάτων και να περάσουν μια ευχάριστη ημέρα στη πόλη μας. Και αν ο καιρός ήταν πολύ ζεστός, μετά την παρέλαση των αρμάτων, οι τολμηροί να κάνουν ένα μπάνιο και όλοι να απολαύσουν νόστιμους θαλασσινούς μεζέδες στις ταβέρνες της παραλίες. Και το βράδυ να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Τα άρματα, διακοσμημένα ολόγυρα με λουλούδια, ήταν αυτοκινούμενα ή τα έσερναν αγόρια (στρατιωτικά ή ιδιωτικά αυτοκίνητα, τρακτέρ, πλατφόρμες, κάρα) πάνω στα οποία ήταν προσαρμοσμένες κατασκευές διακοσμημένες και αυτές με λουλούδια (στις αρχές φυσικά, αλλά σύντομα αντικαταστάθηκαν από τεχνητά), που δημιουργούσαν σύνθεση με κάποιο μήνυμα (εθνικό, παροικιακό, κοινωνικό, πολιτιστικό ή παράσταση από την μυθολογία και την παράδοση κλπ). Τα πεζοπόρα τμήματα ήταν ομάδες ατόμων ανταποκρινόμενες στο θέμα, με ομοιόμορφες συνήθως, φορεσιές και κατάλληλο σχηματισμό αποτελούσαν στην πλειονότητά τους μια καλλιτεχνική σύνθεση και επεδίωκαν να προβάλουν κάποιο μήνυμα, να αναπαραστήσουν μια εποχή ή και απλά να υποδηλώσουν τη συμμετοχή κάποιων ομάδων στη γιορτή. Άλλες από τις ομάδες αυτές ήταν επί των αρμάτων ή πέριξ αυτών ενώ άλλες ήταν αυτοτελείς, κυρίως των μικρών παιδιών. Στα Ανθεστήρια έπαιρναν μέρος σύλλογοι, οργανώσεις, υπηρεσίες του Δήμου, νηπιαγωγεία, σχολεία και παιδικοί σταθμοί, γυμνάσια και λύκεια, πρόσκοποι και οδηγοί και διάφοροι άλλοι φορείς. Τα έξοδα συμμετοχής στα Ανθεστήρια επωμίζονταν οι ίδιοι οι φορείς που συμμετέχουν, με κάποια, σχετικά μικρή, συμμετοχή του Δήμου. Η φιλαρμονική του Δήμου, τον πρώτο χρόνο, και οι φιλαρμονικές του στρατού και των γειτονικών Δήμων, τα επόμενα χρόνια, έδιναν τον μουσικό τόνο της παρέλασης. Το βράδυ οι φιλαρμονικές του Δήμου και του Στρατού προσέφεραν ψυχαγωγία στο κοινό, σε ειδικά στημένες εξέδρες στην παραλία με τραγούδια και χορούς που εξελίσσονται σε γενικότερο λαϊκό πανηγύρι.
Το τέλος τους
Οι γιορτές αυτές συνεχίστηκαν, χωρίς να εμπλουτιστούν όμως και με άλλες παράλληλες εκδηλώσεις, ούτε και να επιμηκυνθούν οι ημέρες που πραγματοποιούντο. Όλες οι εκδηλώσεις αφορούσαν την μία και μοναδική ημέρα. Ούτε έγινε οποιαδήποτε σύνδεσή τους με την γιορτή των «Ανθεστηρίων» της αρχαιότητας. Όλα αυτά μέχρι το 1973. Την χρονιά αυτή ο Δήμος, ύστερα από την επιτυχία των εκδηλώσεων των ΑΝΘΕΣΤΗΡΊΩΝ ως θεσμού (όπως ισχυρίζονταν) κατά τα προηγούμενα χρόνια και «προς τον σκοπόν καλυτέρας οργανώσεως αυτών» και επιμίκηνσης των εκδηλώσεων, αποφάσισε τον Οκτώβριο του 1973 τη σύσταση ίδιου Νομικού Προσώπου με το όνομα «ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ». Αλλά άλλαι αι βουλαί των μελών του (διορισμένου) Δημοτικού Συμβουλίου και άλλα λαός και οι περιστάσεις κελεύουν!
Ακολούθησαν τα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, η πτώση του Παπαδόπουλου και η άνοδος του Ιωαννίδη στην εξουσία, η προδοσία της Κύπρου, η πτώση της χούντας και η επαναφορά της Δημοκρατίας στην χώρα. Η πρώτη μετά την μεταπολίτευση αιρετή Δημοτική αρχή δεν ασχολήθηκε καθόλου με την εκδήλωση αυτή αλλά και ο ίδιος ο λαός της πόλης δεν φάνηκε τότε να επιδιώκει την συνέχιση μιας εκδήλωσης που καθιερώθηκε με την έναρξη σχεδόν του δικτατορικού καθεστώτος. Άλλωστε είχε αρχίσει η πολεοδομική «αναμόρφωση» της πόλης. Σύγχρονες πολυώροφες οικοδομές παίρνουν την θέση των παλιών μονοκατοικιών, οι αυλές η μία μετά την άλλη εξαφανίζονται και τα λουλούδια αρχίζουν να «συχνάζουν» πλέον στα βάζα των ανθοπωλείων και όχι στις αυλές! Το άρωμα των λουλουδιών σταμάτησε να πλημμυρίζει τον αγέρα της πόλης. Άρχισε να γίνεται μια άλλη, «σύγχρονη» πόλη! Και τα (χάρτινα) «ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ» δεν είχαν θέση στην πόλη! Εξέπνευσαν και έγιναν παρελθόν! Και σύντομα ξεχάστηκαν.
Αυτά στην Αλεξανδρούπολη. Γιατί από χρόνια γιορτές «Ανθεστηρίων» διοργανώνονται με μεγάλη επιτυχία σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας (Ρόδο, Μεσσηνία, Γαστούνη, Αίγιο, Αθήνα –Λόφος Νυμφών κ.λ.π.), στην Κύπρο, αλλά και στη πόλη Καρτανέγκα της Κολομβίας («Η μάχη των λουλουδιών»), συνδεδεμένες στην πλειονότητά τους και με την αρχαία παράδοση. Επίσης διεξάγονται "Πνευματικά Ανθεστήρια" (Μελβούρνη), "Μουσικά Ανθεστήρια" και πολλές άλλες εκδηλώσεις με την ονομασία "Ανθεστηρια".
Τα «Ανθεστήρια» στην Αρχαιότητα
Τι ήταν τα «Ανθεστήρια» στην αρχαιότητα; Ήταν μια Ιωνική Γιορτή προς τιμή του Θεού Διόνυσου και γιορτάζονταν κυρίως στην Αθήνα, κατά το μήνα Ανθεστηρίων (τέλος Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου). Γιορτάζονταν επίσης σε διάφορες πόλεις της Ιωνίας. Οι γιορτές των Ανθεστηρίων στην Αθήνα διαρκούσαν τρεις μέρες. Η γιορτή περιλάμβανε συμπόσιο όλων των Αθηναίων, διαγωνισμό οινοποσίας και προσφορά στεφανιών από λουλούδια προς τον τιμώμενο Θεό. Παράλληλα γινόταν μια συμβολική τελετή γάμου, (λέγεται ότι από εκεί κρατά το έθιμο του Βλάχικου Γάμου, στην Θήβα), μεταξύ του Θεού και της γυναίκας του άρχοντα βασιλέα, μέσα από την οποία ολόκληρη η πόλη ερχόταν σε κοινωνία με το Διόνυσο και εξασφάλιζε έτσι πλούσιους καρπούς στη γη της. Η τελευταία μέρα ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς και οι πιστοί προσέφεραν μέσα σε χύτρες, σπόρους στο Διόνυσο και στο χθόνιο Ερμή. Η λέξη Ανθεστήρια προέρχεται από τη λέξη Άνθος - ήταν δηλαδή η γιορτή των λουλουδιών. Υπάρχει επίσης η άποψη ότι προέρχεται από το ρήμα «αναθέσασθαι» που σημαίνει εξορκίζω, αφού η γιορτή των αρχαίων Ανθεστηρίων ήταν και γιορτή αφιερωμένη τις ψυχές των νεκρών και τον εξορκισμό των κακών πνευμάτων.
Στη μυθολογία η γέννησή τους
Τα Ανθεστήρια σαν γιορτή των λουλουδιών και της Άνοιξης, της αναγέννησης της φύσης και της θεοί

φοβήθηκαν ότι η ανθρωπότητα θα καταστρεφόταν. Παρ’ όλες τις προσπάθειες των θεών, η Δήμητρα παρέμεινε αμετάπειστη. Ο Δίας έστειλε τον Ερμή στον Πλούτωνα και τον παρακάλεσε ν' αφήσει την Περσεφόνη ελεύθερη. Ο Πλούτωνας δέχθηκε αλλά την ώρα που η Περσεφόνη ετοιμαζόταν να φύγει, της έδωσε να φάει ένα γλυκό ρόδι. Με αυτό το τέχνασμα δεν θα έχανε την αγαπημένη του για πάντα, θα την είχε μαζί του τέσσερις μήνες το χρόνο. Η Περσεφόνη γύρισε στη μητέρα της και αμέσως όλα τα λουλούδια άνθισαν και οι αγροί γέμισαν με στάχια και καρπούς. Η γη άρχισε να βλασταίνει και συνέχιζε να καρποφορεί για οκτώ μήνες, όσο η Περσεφόνη θα έμενε με τη Δήμητρα. Τους υπόλοιπους τέσσερις μήνες θα κατέβαινε στον Κάτω Κόσμο για να ενωθεί με τον Άδη και να δημιουργήσει μαζί του τις δυνάμεις που θα προετοίμαζαν την εφορία του εδάφους. Το ρόδι που της πρόσφερε ο Άδης, με τα χιλιάδες σπέρματα στο εσωτερικό του, συμβόλιζε λοιπόν τη γονιμοποίηση των χωραφιών, την ένωση του σπόρου με το χώμα, της Περσεφόνης με το θεό του Κάτω Κόσμου.

καρποφορίας, συνδυάστηκαν και με το μύθο του Πλούτωνα και της Περσεφόνης που διασώθηκε στον Ομηρικό Ύμνο προς τη Δήμητρα. Σύμφωνα με το μύθο, η Δήμητρα είχε αποκτήσει με το Δία μια πολύ όμορφη κόρη, την Περσεφόνη. Η ομορφιά της θάμπωσε το Θεό του Κάτω Κόσμου, τον Πλούτωνα, ο οποίος μια μέρα την έκλεψε και την πήρε μαζί του στο σκοτεινό του βασίλειο, τον Άδη. Η Δήμητρα οργισμένη και θλιμμένη κλείστηκε στο Ναό που είχε κτίσει ο βασιλιάς της Ελευσίνας, Κέλεος. Μαζί της μαράζωσε και ολόκληρη η γη. Τα χωράφια ξεράθηκαν, τα λουλούδια μαράθηκαν και οι καρποί σάπισαν. Οι άνθρωποι άρχισαν να πεθαίνουν από την πείνα και οι

Φωτογραφίες: (από το αρχείο Θ. ορδουμποζάνη)

1 - 17 : Διάφορα πεζοπόρα τμήματα και άρματα Σχολείων, Οργανισμών και Συλλόγων κατά την παρέλαση (1968,1969,1970) .
18. Αναμνηστική φωτογραφία πριν την παρέλαση.
19. 31 Μαϊου 1970.Στην παραλία ομάδα Ναυτοπροσκόπων μπροστά στρο άρμα τους με θέμα "Το βασίλειο του Ποσειδώνα".
20.- 4 Ιουνίου 1972. Ομάδα Προσκόπων μπροστά στο άρφμα τους με θέμα "Το άρμα των Δράκων".
21. - 3 Ιουνίου 1973. Αναμνηστική φωτογραφία μπροστά στο άρμα των Προσκόπων.

22.- Από τα Ανθεστήρια της Κυπαρισσίας έτους 1972 (φωτογραφία από το Διαδύκτιο).

23.- Από τα Ανθεστήρια της Ρόδο (φωτογραφία από το Διαδύκτιο).

24.- Άρμα από τα Ανθεστήρια της Καρτανέγκα της Κολομπίας. (φωτογραφία από το διαδύκτιο).

25.- Αττική ερυθρόμορφη στάμνος στην οποία εικονίζεται διονυσιακή γιορτή. Το είδωλο του Διονύσου στο κέντρο περιβάλλεται από μαινάδες σε κατάσταση έκστασης. Η αριστερά γεμίζει ένα σκύφο με κρασί, ενώ η δεξιά παίζει τύμπανο. Περίπου 420 π.χ. (Napoli Myseo Archeologio Nazionale)

Δημοσιεύθηκε στη περιοδική έκδοση του Δικηγορικού Συλλόγου Αλεξανδρούπολης "ΝΟΜΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ", τεύχος 59, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2009, σελ. 6-7.