Η διάλυση του Προσκοπισμού το 1939 από το Μεταξικό καθεστώς

Το 2010 είναι η χρονιά κατά την οποία το Σώμα Ελλήνων προσκόπων γιορτάζει τα εκατό χρόνια από την ίδρυσή του. Και στην Αλεξανδρούπολη το φθινόπωρο του 2009 συμπληρώθηκαν ενενήντα χρόνια από την ίδρυση της πρώτης ομάδας Προσκόπων Δεδέαγατς. Ο Προσκοπισμός υπήρξε η παλαιότερη και μαζικότερη οργάνωση νέων στη χώρα μας με πλούσια ιστορία και εθνική και κοινωνική προσφορά στη διαπαιδαγώγηση των νέων. Για την συμβολή του Προσκοπισμού στην απελευθέρωση της πόλης έχουμε αφιερώσει δύο άρθρα. Σήμερα θα αναφερθούμε στις συνθήκες, κάτω από τις οποίες διαλύθηκε ο Προσκοπισμός από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου του Μεταξά και τις τότε αντιδράσεις των νέων παιδιών-προσκόπων στην απόφαση αυτή του καθεστώτος!

Αλεξανδρούπολη 4 Οκτωβρίου 1938: Ημέρα Γιορτής των ζώων. Ημίονοι, όνοι, αρνιά, πρόβατα, σκυλιά, γάτες. κουνέλια, πουλιά και όλα τα χωντανά, φίλοι και συνεργάτες του ανθρώπου, γιορτάζουν μαζί με τους Προσκόπους. Ο Αρχηγός της 2ας Ομάδας Προσκόπων Θανάσης Αποστολίδης με τον Πρόσκοπο Απόστολο Βεκίδη, στη διασταύρωση 14η Μαϊου και Παλαιολάογου, μπροστά από το ξενοδοχείο "Μεγ. Βρετάνια".

Το 1937-38, εποχή της μεγάλης ακμής του Προσκοπισμού στη χώρα, η δραστηριότητά του ενόχλησε το καθεστώς και επεδίωξε να την ελέγξει και στη συνέχεια να την σταματήσει! Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου δοκίμασε πρώτα να χρησιμοποιήσει το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων προς εκπλήρωση των σκοπών της, δηλαδή να ελέγξει την νεολαία και να την χρησιμοποιήσει για τους δικούς της σκοπούς. Η προσπάθειά της αυτή απέτυχε, αφού διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε να ελέγξει την οργάνωση αυτή! Όλα τα στελέχη του Προσκοπισμού έμειναν πιστά στις ιδέες και τις αρχές τους χωρίς καμία παρέγκληση! Έτσι αναγκάστηκε να στραφεί προς άλλη κατεύθυνση! Δημιούργησε την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (Ε.Ο.Ν.), προς την οποία επεδίωξε να κατευθύνει όλους τους νέους! Η Ε.Ο.Ν. ήταν μια οργάνωση αντιγραμμένη από το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας με εμφανή σκοπό την καθοδήγηση της νεολαίας προς τα συμφέροντα που στήριζαν το δικτατορικό καθεστώς και τον πνευματικό στραγγαλισμό της.

Αλεξανδρούπολη 1939: Μέλη της Ε.Ο.Ν. με τις χαρακτηριστικές στολές τους.

Όταν διαπιστώθηκε ότι δεν είχε γραφεί στην Ε.Ο.Ν. ικανοποιητικός αριθμός παιδιών, αποφασίσθηκε η εγγραφή να είναι υποχρεωτική στην αρχή σε όποιο παιδί δεν ήταν Πρόσκοπος ή Οδηγός. Φυσικό επακόλουθο ήταν, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι νέοι να καταφύγουν στους Προσκόπους και τους Οδηγούς. Προ αυτής της κατάστασης αποφασίσθηκε να διαλυθεί ο Προσκοπισμός και ο Οδηγισμός και να παραδώσουν στην Ε.Ο.Ν την περιουσία και το υλικό τους. Σημειώνεται ότι οι Έλληνες Πρόσκοποι ποτέ δε συναίνεσαν σ' αυτήν την πράξη πολιτικής βίας που ανάγκασε μερικές Ομάδες να παραδώσουν τις σημαίες τους υπό το κράτος του φόβου. Άλλες ομάδες όχι μόνο δεν παρέδωσαν τις σημαίες τους, αλλά δεν τις υπέστειλαν καν. Ακόμα και η τριπλή κατοχή που υπέστη η Ελλάδα κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δε στάθηκε δυνατότερη από την αγάπη προς την Πατρίδα και το δοκιμαζόμενο τότε συνάνθρωπο, ελατήρια αυθόρμητης μυστικής δράσης των Ελλήνων Προσκόπων στα χρόνια της σκλαβιάς.

4 Οκτωβρίου 1938: Τα Λυκόπουλα με τους Αρχηγούς τους Αργύρη Καλογύρου και Χαχαμίδη στη κεντρική λεωφόρο της πόλης.

Στην Αλεξανδρούπολη, η προσκοπική χρονιά 1937 – 1938 ήταν πλούσια σε δράσεις των δύο Ομάδων της πόλης, οι οποίες στον κοινωνικό τομέα συνεργαζόταν απόλυτα. Τήρηση της τάξης στις δύο εκκλησίες της πόλης, επίσκεψη το Πάσχα στους στρατώνες που είχαν αρχίσει να λειτουργούν στην Αλεξανδρούπολη, για να ευχηθούν το «Χριστός Ανέστη» στους στρατευμένους, στο Λιμεναρχείο στον περίβολο του φάρου, στους άνδρες της χωροφυλακή στην αυλή της Διοίκησης Χωροφυλακής απέναντι από την Ακαδημία, διοργάνωση Προσκοπικών Κολυμβητικών Αγώνων, συμμετοχή σε εράνους, εκδρομές, κατασκηνώσεις και πολλές άλλες κοινωνικές και προσκοπικές δράσεις και εκδηλώσεις. Μέσα σε ένα κλίμα ημιαπαγόρευσης οι πρόσκοποι της Αλεξανδρούπολης, διοργανώνουν στις 4 Οκτωβρίου 1938 με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή πλήθους κόσμου μια γιορτή για τον εορτασμό της «Ημέρας των Ζώων», γεγονός που επίσπευσε την οργισμένη αντίδραση των τοπικών αρχών.

25 Μαρτίου 1937: Έρανος υπέρ των Εθνικών Ορφανοτροφείων με τον Δημαρχεύοντα Παν. Κωστόπουλο, τον Πρόεδρο του Δημ. Συμβουλίου Κλέοντα Παπασταύρου, τον Γεν. Γραμματέα του Δήμου Λογοθέτη, κυρίες ερυθροσταυρίτισσες και Προσκόπους της πόλης.

Από την επόμενη χρονιά (1939) άρχισαν να φαίνονται πλέον καθαρά οι αντιδράσεις των αρχών για την διατήρηση του Προσκοπισμού στη πόλη, αφού ήδη είχαν αρχίσει να σχηματίζονται τα πρώτα τμήματα της Νεολαίας του Μεταξά.

Το πρώτο σοβαρό επεισόδιο συνέβη κατά τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου του 1939. Ο τότε Γυμνασιάρχης του Γυμνασίου Αλεξανδρούπολης Κώστας Κοντός, προφανώς κατόπιν εντολής άνωθεν, δεν επέτρεψε να παρελάσουν οι μαθητές Πρόσκοποι με τις Προσκοπικές τους Ομάδες, θέλοντας να επιδείξει την προετοιμασθείσα απ΄ αυτόν φάλαγγας της νεολαίας του Γυμνασίου. Ύστερα από πολλούς καυγάδες με τους δύο αρχηγούς των Προσκοπικών Ομάδων Δημητρίου Σκουλαρίκη (της 1ης Ομάδας) και Θανάση Αποστολίδη (της 2ας Ομάδας) και μετά την μεσολάβηση του τότε Τοπικού Εφόρου Προσκόπων Αλεξανδρούπολης Αργύρη Σαραφανιού, επιτεύχθηκε ένας συμβιβασμός. Συμφωνήθηκε , ως μέση λύση, να παρέλαση ένα ενιαίο Προσκοπικό τμήμα και για τις δύο ομάδες, που αριθμούσαν τότε δύναμη 150 και πλέον Προσκόπων – μαθητών. Το τμήμα αυτό θα αποτελείτο από 60 συνολικά Προσκόπους (μαζί με τους βαθμοφόρους τους) εκ των οποίων 40 θα ήταν μαθητές και 20 από τους εξωσχολικούς Προσκόπους!

25 Μαρτίου 1938: Η Τοπική Εφορεία Προσκόπων Αλεξανδρούπολης σε παρέλαση στη Κεντρική Λεωφόρο της πόλης, με τους τυμπανιστές και τη Σημαία τους.

Λίγες ημέρες αργότερα, κλήθηκε από τον Γυμνασιάρχη στο γραφείο του ο Αρχηγός της 2ας Ομάδας Προσκόπων, που φοιτούσε στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου και του ανακοινώθηκε ότι με βάση τις διαταγές που έχει λάβει ως Γυμνασιάρχης είναι υποχρεωμένος να του στερήσει το απολυτήριο του Γυμνασίου αν δεν αποχωρήσει από τους Προσκόπους και δεν γραφεί στην Εθνική Οργάνωση Νεολαίας. Μάλιστα τον συμβούλεψε, για το καλό του, όπως του είπε εμπιστευτικά, να υπογράψει αμέσως την αίτηση εγγραφής που του έβαλε μπροστά του, δηλώνοντας του ότι θα την κρατήσει για τον αναγκαίο χρόνο μέχρι να παραδώσει την ηγεσία του Συστήματος στον αντικαταστάτη του.
Την άλλη ημέρα, ειδοποιήθηκε ο Θανάσης Αποστολίδης (μέσω γνωστού του καθηγητή), ότι η αίτησή του δεν θα γίνει δεκτή από την Ε.Ο.Ν. με όλες τις εις βάρος του συνέπειες, αν έστω και για λίγη ώρα βρεθεί στη Λέσχη των Προσκόπων. Έτσι η παράδοση και η παραλαβή του 2ου Προσκοπικού Συστήματος από τον Θανάση Αποστολίδη στον μέχρι τότε Αρχηγό της Ομάδας Θεμιστοκλή Φλωρίδη, έγινε κρυφά βράδυ στο σπίτι του Αποστολίδη. Και στη θέση του Φλωρίδη, αρχηγός της ομάδας ανέλαβε ο μέχρι τότε υπαρχηγός Στράτος Χρυσοστόμου.
Αυτά βέβαια μέχρι που, λίγο καιρό αργότερα, τα γεγονότα οδήγησαν στη αναγκαστική διάλυση του Προσκοπισμού στην Αλεξανδρούπολη.

4 Οκτωβρίου 1938: Από τη γιορτή της «Ημέρας των Ζώων». Διακρίνονται οι Πρόσκοποι Νίκος Παπαθανασίου και Στάθης Κόλλιας (με το κουνέλι) και ο Αρχηγός Δημήτρης Σκουλαρίδης.

Από τη διασωθείσα από τον Θανάση Αποστολίδη νεκρολογία του Θεμιστοκλή Φλωρίδη σώζεται το ιστορικό αυτό.
«……….Στο Γυμνάσιό μας γιορταζότανε με την έναρξη της σχολικής χρονιάς η γιορτή της Σημαίας με όλη την επισημότητά της, που την παρακολουθούσαν όλες οι Τοπικές Αρχές με πρώτο τον περίφημο Μεταξικό Νομάρχη Παζιώνη. Μετά τον εορτασμό και ενώ ακόμη η παράταξη των μαθητών δεν είχε διαλυθεί, ο ίδιος ο Νομάρχης διέταξε όλους τους ανήκοντες ακόμη στον Προσκοπισμό μαθητές να βγούνε από την παράταξη. Βγήκαν όλοι τους με επικεφαλής τον Αργύρη Καλογύρου, τον Στράτο Χρυσοστόμου και ένα ακόμη ψηλόλιγνο, δειλό κατά τα άλλα παιδί με μεγάλα γαλανά μάτια και κατακόκκινα από ντροπή μάγουλα, τον Θεμιστοκλή Φλωρίδη. Βλοσυρός ο Νομάρχης τους πλησίασε και τους ρώτησε για πιο λόγο δεν γράφηκαν ακόμη μέλη της Ε.Ο.Ν., και στην άμεση απάντηση του πρώτου «γιατί ανήκουμε στον Προσκοπισμό», σήκωσε το χέρι του και χαστούκισε και τους τρεις συνέχεια όπως βρισκόταν πρώτοι στη σειρά. Αφού ζήτησε τα ονόματά τους ετοιμάσθηκε να επιστρέψει στη θέση του, όταν ακούστηκε από την πλευρά των τριών πρώτων μαθητών – Προσκόπων μια λεπτή τρεμάμενη και αγανακτισμένη φωνή «Επιτρέπεται κύριε Νομάρχα»; Κοντοστάθηκε και γύρισε ο Νομάρχης, τον κοίταξε αγριεμένα, τον ρώτησε πως τον λένε και όταν εκείνος απάντησε «Θεμιστοκλής Φλωρίδης», του είπε: «Λέγε». Ο νεαρός Θεμιστοκλής σε στάση προσοχής, με σταθερή φωνή είπε: «Ο Γενικός Αρχηγός των Προσκόπων μα και της Ε.Ο.Ν., Διάδοχος Παύλος, σας κοινοποίησε μια διαταγή του με την οποία δίνει οδηγίες για το πώς σε επίσημη τελετή θα παραδοθούν οι Σημαίες των Προσκοπικών Τμημάτων του κάθε Νομού στην Ε.Ο.Ν. Εδώ στη πόλη μας δεν έγινε ακόμη αυτή η τελετή. Σε ποιόν λοιπόν θα παραδώσουμε την τιμημένη Σημαία του Προσκοπισμού που μας εμπιστεύθηκαν; Θέλετε να την πετάξουμε στο δρόμο; Αυτό δεν το κάνουν όσοι θέλουν να λέγονται Έλληνες και μάλιστα Έλληνες Πρόσκοποι»!

4 Οκτωβρίου 1938: Μαθήτριες και Πρόσκοποι Από στην γιορτή της «Ημέρας των Ζώων» στη πλατεία Ελευθερίας (Σιδ. Σταθμού).

Στάθηκε για λίγο οργισμένος μα και σκεπτικός ο Νομάρχης Παζιώνης και χωρίς να απαντήσει αποχαιρέτησε τον Γυμνασιάρχη, μια και είχε τελειώσει η γιορτή της Σημαίας και έφυγε.
Σε λίγες μέρες, μπροστά από τη Νομαρχία μας, και σε επίσημη τελετή, ο ίδιος ο Νομάρχης Παζιώνης με τη στολή του σαν Διοικητής της Ε.Ο.Ν. του Νομού, παρέλαβε αφού πρώτα χαιρέτησε, από τα χέρια του Θεμιστοκλή Φλωρίδη, Αρχηγού του 2ου Συστήματος Προσκόπων Αλεξανδρούπολης τη Σημαία της τοπικής Εφορείας Προσκόπων Αλεξανδρούπολης. Το ημερολόγιο έγραφε 8 Νοεμβρίου 1939 και ήταν η γιορτή των Αγίων Ταξιαρχών.
…….Ένα παιδί στα 17 του χρόνια, έδωσε το πρώτο μάθημα…… γιατί μετά τις σπουδές του και τη μεγάλη του εξέλιξη σαν διαπρεπής καθηγητής πανεπιστημίων της Αμερικής και του Πολυτεχνείου Αθηνών, έδωσε πολλά μαθήματα της επιστήμης του και της ανθρωπιάς του σε πολλές γενιές νέων. Ο Θεμιστοκλής Φιλολάου Φλωρίδης έφυγε για πάντα από κοντά μας σε ηλικία μόλις; 57 ετών…».

4 Οκτωβρίου 1938: Οι Πρόσκοποι γιορτάζουν την «Ημέρα των Ζώων». Από αριστερά: Αργύρης Καλογύρου, Αρχηγός 2ας Αγέλης Λυκοπούλων, Χρήστος Αντύπας, Αρχηγός 1ης Αγέλης Λυκοπούλων, Δημήτριος Σκουλαρίδης, Αρχηγός 1ου Συστήματος Προσκόπων, Θανάσης Αποστολίδης, Αρχηγός 2ου Συστήματος Προσκόπων και Στράτος Χρυσοστόμου, Υπαρχηγός 2ης Ομάδας Προσκόπων.

Αλλά τα παιδιά αυτά δεν σταμάτησαν με τη παράδοση της Προσκοπικής Σημαίας τους. Η συμφωνία που είχαν πετύχει με τον Νομάρχη ήταν αμέσως μετά από την παράδοση της Σημαίας θα παρέδιδαν και τις προσκοπικές τους στολές. Προφασιζόμενοι όμως ότι έπρεπε να μεταβούν στα σπίτια τους για να αλλάξουν αποχώρησαν από το χώρο της Νομαρχίας και μετέβησαν σε φωτογραφείο όπου έβγαλαν αναμνηστικές φωτογραφίες και στη συνέχεια κρύφθηκαν για λίγες μέρες μέχρι να ξεχαστεί από τις αρχές η υποχρέωσή τους να παραδώσουν και τις στολές τους. Και πράγματι με τον τρόπο αυτό έσωσαν τις στολές τους και τις φύλαξαν κειμήλιο όλα τα επόμενα χρόνια.
Μετά την διάλυση, οι περισσότεροι Πρόσκοποι συνέχισε κάποια ανεπίσημη δράση ως παρέες, περιορισμένα όμως, γιατί πίστευαν πως η παιδαγωγική κίνηση του Προσκοπισμού δεν θα έπρεπε αλλά και ήταν δύσκολο να γίνεται παράνομα. Με την κήρυξη του Πολέμου και κάθοδο των Γερμανών σκέφτηκαν πως δεν υπήρχε καμμιά υποχρέωση νομιμοφροσύνης απέναντι στο Κράτος της Κατοχής, άρα είχαν δικαίωμα να κινηθούν στην εφαρμογή ενός προγράμματος.

8 Νοεμβρίου 1939: (Γιορτή των Αγίων Ταξιαρχών). Ημέρα που εξαναγκάσθηκαν να παραδώσουν τη σημαία της Τοπικής Εφορίας Προσκόπων Αλεξανδρούπολης στον Νομάρχη Πατζιώτη. Τελευταία αναμνηστική φωτογραφία. Αναγνωρίσθηκαν: Από αριστερά όρθιοι: Αθαν. Χαραχούσιος, Θεμιστ.Φλωρίδης, (Αρχηγός 2ου Σ.Π.), Στράτος Χρυσοστόμου (Αρχηγός 2ας Ο.Π.), Αργύρης Καλογύρου (Αρχηγός 2ας Α.Λ.), Γεώργιος Πατσούκας, Ευάγγελος Παπαδόπουλος, Αριστείδης Συμεωνίδης. Στη μέση: Κων/νος Μάγγοςκαι Νίκος Παπαθανασίου. Κάτω:Στάθης Κόλλιας, Στέλιος κουκουράβας, Χαχαμίδης, Κων. Σεραφετείνογλου, Ι. Αγιανίδης. Ξαπλωμένος: Κων. Μιμίκος.

Δύο είναι οι χαρακτηριστικές αφηγήσεις προσκόπων της εποχής εκείνης. Η πρώτη: Σε μια προσκοπική συγκέντρωση στις 28 Οκτωβρίου 1982, κληθείς ο Μιχάλης Μαρτίνης, πρόσκοπος της τελευταίας ομάδας του 1939, να αφηγηθεί αναμνήσεις του από τον παλλαϊκό ξεσηκωμό της 28ης Οκτωβρίου 1940, θυμήθηκε ότι ένα βράδυ του χειμώνα 1940 - 41, με τρομερή παγωνιά, όταν σαν μέλη της Ε.Ο.Ν. εθελοντικά πολλά παιδιά είχαν αναλάβει μαζί με τους πενηντάρηδες τότε στρατευμένους της αεράμυνας της πόλης υπηρεσία, έκαναν περιπολία μετά τα μεσάνυχτα! Με το τέλος της βάρδιας τους μπήκαν στα υπόγεια της τότε λέσχης Αλεξανδρουπολιτών που είχε μετατραπεί σε Σταθμό Πρώτων Βοηθειών της Αεράμυνας για να ζεσταθούν και να παραδώσουν βάρδια στην επόμενη περίπολο. Μεταξύ αυτών ήταν και ένας νέος που τον πείραζαν ότι κατάντησε από το κρύο σαν τη μαύρη μελιτζάνα γιατί ήταν πολύ ελαφρά ντυμένος, σχεδόν μόνο με τα λινά μαύρα ρούχα της Ε.Ο.Ν. Ο νέος αυτός παίρνοντας κοντά του δυο τρεις από αυτούς που τον πείραζαν τους είπε «Δεν πρόκειται τα όσα ρούχα και αν φορέσω να μου ζεστάνουν το κορμί περισσότερο από όση ζέστη μου δίνει στη καρδιά αυτό» και γυρνώντας το πέτο του πουκαμίσου της Ε.Ο.Ν. που φορούσε, τους έδειξε το Προσκοπικό Τριφύλλι καρφιτσωμένο στο κάτω μέρος. Σαν να ήταν συνενοημένοι τότε όλοι οι νέοι και των δυο περιπόλων σήκωσαν το πέτο του πουκαμίσου τους και φανέρωσαν ότι και αυτοί είχανε καρφιτσωμένο από κάτω το προσκοπικό τριφύλλι. Ήταν όλοι τους Πρόσκοποι.

Αλεξανδρούπολη 19 Μαρτίου 1939: Η 1η Ομάδα Προσκόπων στη περιοχή παλαιού αεροδρομίου (Αγίας Κυριακής). Αναγνωρίσθηκαν: Από αριστερά όρθιοι: Γεώργιος Πατσούκας, Γερβάν Δεδεϊάν, Κων. Μιμίκος, Στρ. Χρυσοστόμου, Κων. Σεραφετείνογλου, Αργ. Καλογύρου, Παν. Μασούρας, Κων. Μάγκος, Στελ. Κουκουράβας, Δημ. Βαλάσης, Πέτρος Σμυρλής. Στη μέση: Φώτης Μακρής. Κάτω: Τσαούσης (1), Κων. Κεραμάρης (3), Μιχάλης Μαρτίθνης (5), Νίκος Καρύδης (6), Εμμ. Στρατογιαννάκης, Βασ. Μαυρουδής και Δετσαρίδης.

Και η δεύτερη: Τον Μάιο του 1995, με την ευκαιρία των 75 χρόνων από την ίδρυση του Προσκοπισμού στην Αλεξανδρούπολη, σε έκθεση προσκοπικής φωτογραφίας στο Μουσείο του Συλλόγου Αρχαιοφίλων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ο Νικόλαος Καρύδης, πρόσκοπος του 1939, αναγνώρισε σε μία φωτογραφία της ομάδας του τον εαυτό του, καθήμενο κάτω και έχοντας μπροστά στα πόδια του το προσκοπικό του πλατύγυρο. Δάκρυσε και όλοι υποθέσαμε ότι αυτό προήλθε από τη συγκίνηση γιατί αναγνώρισε τον εαυτό του Πρόσκοπο μαζί με άλλους φίλους του Προσκόπους. Ερωτηθείς ομολόγησε τη συγκίνησή του για το προσκοπικό του πλατύγυρο που είδε, το οποίο ήταν καινούργιο, το φορούσε με πολύ καμάρι και πήρε μαζί του στην προσφυγιά της κατοχής στη Λήμνο. Δυστυχώς όμως για αυτόν, ο πατέρας του, παρά την άρνησή του ιδίου, αναγκάσθηκε να το χρησιμοποιήσει για να κατασκευάσει τσαρούχια προκειμένου να ανταπεξέλθει το κρύο του χειμώνα.

Η Προσκοπική ταυτότητα του Γεράσιμου Κοντού, της 2ας Ομάδας Προσκόπων Αλεξανδρούπολης, η οποία εκδόθηκε στις 23 Ιουνίου 1938 υπογεγραμμένη από τον Αρχηγό της ομάδας Θανάση Αποστολίδη και τον Τοπικό Έφορο Αλεξανδρούπολης Αργύρη Σαραφιανό. Ο Γεράσιμος Κοντός, κατετάγη στην Ελληνική Βασιλική Αεροπορία, σημετείχε στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ως Πιλότος των συμμαχικών δυνάμεων με το βομβαρδιστικό "BALTIMORE", στα πλευρά του οποίου κατέγραψε τις 77 επιτυχείς αποστολές βομβαρδισμού που είχε εκτελέσει μέχρι το 1944 με το αεροπλάνο του, καθώς και το Προσκοπικό Τριφύλλι.

Η αφήγηση αυτή του Μιχάλη Μαρτίνη αλλά και η συγκίνηση του Νίκου Καρύδη, αποδεικνύει ότι ο προσκοπισμός μπορεί να διαλύθηκε επίσημα το 1939 στη πόλη μας, δεν έπαψε όμως ποτέ να υπάρχει στις καρδιές των όσων πίστεψαν σε αυτόν και δεν ξεριζώθηκε από αυτές και στις πιο σκληρές μέρες της ιστορίας της Πατρίδας μας που ακολούθησα και στις οποίες πολλοί έδωσαν και την ίδια τη ζωή τους.
Σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιών Προσκόπων, κυρίως όμως των Θανάση Αποστολίδη και Μιχάλη Μαρτίνη, το 1995 συντάχθηκε ο παρακάτω κατάλογος πεσόντων Προσκόπων στα δύσκολα χρόνια 1940-1948.

Ιανουάριος 1939. Η 1η Ομάδα Προσκόπων στη περιοχή παλαιού αεροδρομίου (περιοχή Αγίας Κυριακής)

Κανδηλάπτης Θεόδωρος, σκοτώθηκε στον Ιταλικό πόλεμο, Δρακόπουλος Ιωάννης, εκτελέστηκε από τους Ιταλούς, Βεκίδης Απόστολος, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς , Βαλσαμίδης Ελευθέριος και Μουγγρίδης Γεώργιος, εκτελεστήκαν από τους Βουλγάρους, Αρχοντής Χαράλαμπος, χάθηκε στη κατοχή, Μαμέλης Κώστας, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, Μάγγος Κώστας, σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά, Παπαδάκης Κώστας, εκτελέστηκε στον εμφύλιο, Πατσούκας Γεώργιος, Παπαδόπουλος Ηλίας του Σ. και Βαλάσης Δημήτριος, σκοτώθηκαν στον εμφύλιο.
Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι αμέσως μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές, σε όλες τις πόλεις της χώρας επαναλειτούργησαν πολυάριθμες Προσκοπικές ομάδες.