ΑΓΑΛΜΑΤΑ, ΠΡΟΤΟΜΕΣ, ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΗΡΩΑ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ (Γ΄)

3ον Μέρος

Συνεχίζουμε την καταγραφή των αγαλμάτων, προτομών, μνημείων και ηρώων της Αλεξανδρούπολης με τα επόμενα 11 μνημεία.

12.- Προτομή Γεωργίου Ζαρίφη (1807 – 1884)

Η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία με το νεοκλασικό της κτίριο, στη δυτική πλευρά του πάρκου Εθνικής Ανεξαρτησίας, για περισσότερο από μισό αιώνα ήταν το μοναδικό ανώτερο πνευματικό ίδρυμα σε όλη τη Δυτική Θράκη. Με το προσωπικό και τους σπουδαστές της ασκούσε την πολιτιστική της επίδραση στην πόλη της Αλεξανδρούπολης και έβγαλε χιλιάδες δασκάλους που σκόρπισαν τα φώτα της μάθησης σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Ευεργετήθηκε και αποπερατώθηκε από δωρεές την οικογένεια του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Ζαρίφη και πήρε το όνομά τους. Η μορφή του Γεωργίου Ζαρίφη σε μαρμάρινη προτομή, (έργο του γλύπτη Περαντινού), βρίσκεται στον κήπο του κτιρίου που τώρα στεγάζει τα πρότυπα σχολεία της Παιδαγωγικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 η οικογένεια του Ζαρίφη μετακόμισε στην Οδησσό της Ρωσίας όπου σπούδασε ο Γεώργιος ως υπότροφος του τσάρου Αλεξάνδρου Α. Το 1830 ήρθε στην Ελλάδα και διορίστηκε από τον Καποδίστρια γραμματέας της διοίκησης Καρύταινας. Γρήγορα εγκατέλειψε αυτή τη θέση και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο, ίδρυσε τραπεζικούς οργανισμούς σε όλη την Τουρκία, απέκτησε τεράστια περιουσία και έγινε σημαντικός οικονομικός παράγων σε ολόκληρο το οθωμανικό κράτος. Είχε την πεποίθηση ότι με την παιδεία και την πνευματική καλλιέργεια των Ελλήνων θα γινόταν η απελευθέρωση του αλύτρωτου ελληνισμού. Για το λόγο αυτό διέθεσε μέρος της περιουσίας του για την ίδρυση και την λειτουργία ελληνικών εκπαιδευτηρίων και άλλων ιδρυμάτων χορηγώντας υποτροφίες για σπουδές σε άπορους σπουδαστές. Το 1876 ίδρυσε και εξασφάλισε οικονομικά τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία στην Φιλιππούπολη, τα σχολεία της Προύσης και των Θεραπειών ενώ παράλληλα χορήγησε ποσά για την ανέγερση και την συντήρηση της Μεγάλης του Γένους Σχολής και του Νοσοκομείου Μπαλουκλή στην Κωνσταντινούπολη. Παρείχε μόνιμη χορηγία στο Πατριαρχείο, σε γηροκομεία, βρεφοκομεία, σχολικά ταμεία, εκκλησίες κ.α. Με την κατάληψη της Φιλιππούπολης στην Βουλγαρία, σταμάτησε η λειτουργία των Ζαριφείων Διδασκαλείων και μετά το θάνατο του οι τοπικές αρχές ζήτησαν με τα χρήματα του Ιδρύματος να ιδρυθεί Παιδαγωγική Ακαδημία στην Αλεξανδρούπολη. Έτσι με χρήματα από το ίδρυμα Γεωργίου Ζαρίφη αποπερατώθηκε το ημιτελές τουρκικό κτίριο που προοριζόταν για Ναυτική Ακαδημία και κατ΄ άλλους για Γεωργική Σχολή, όπου μετακόμισε το Διδασκαλείο της πόλης με διευθυντή τον Θεόδωρο Κάστανο και το 1934 ονομάστηκε «Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία» με πρώτο διευθυντή τον Ευάγγελο Παπανούτσο

13.- Οριχάλκινο σύμπλεγμα - Μνημείο Εθνικής Αντίστασης

Από την άλλη πλευρά της πλατείας του πάρκου Εθνικής Ανεξαρτησίας, είναι το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης. Πλάι στο άψυχο βασανισμένο κορμί, που σαν άψυχο κουρέλι γέρνει διπλωμένο στα δυο, η άσαρκη σιλουέτα του αγωνιστή, σηκώνει ψηλά στα χέρια του τον ήλιο πάνω απ' την Ελλάδα. Είναι το έργο που η δαπάνη της κατασκευής του (1992) αντιμετωπίστηκε, με τα έσοδα της πώλησης του βιβλίου του δασκάλου Λεωνίδα Τερζούδη "Η Εθνική Αντίσταση στον 'Έβρο".

14.- Επιτύμβια στήλη - Μνημείο Ρώσων στρατιωτών

Και οι Ρώσοι που τους έφερε στη Θράκη ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1878, άφησαν εδώ στη πόλη έντονα τα ίχνη από το πέρασμά τους. Εκτός από την ανέγερση του Φάρου και την σχεδίαση του πρώτου ρυμοτομικού σχεδίου της πόλης, είναι και μια επιτύμβια στήλη, αφιερωμένη ΣΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΗΣ 3ΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ 9ΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΤΑΡΟΪΝΓΕΡΜΑΝ ΛΑΝΣΚΗ, που άφησαν εδώ τη στερνή τους πνοή, χτυπημένοι από τη μόλυνση του τύφου κοντά στη πόλη του Δεδέαγατς την 1η Σεπτεμβρίου του 1878. Το μνημείο Βρίσκεται στο πάρκο της Εθνικής Ανεξαρτησίας, απέναντι από το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης και δίπλα στη Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία.

15.- Οριχάλκινο σύμπλεγμα - Μνημείο Ποντίων Αγωνιστών

Το τελευταίο από τα μνημεία που στήθηκαν στη πόλη είναι αυτό που βρίσκεται στο πάρκο της παραλίας (απέναντι από το κτίριο της Μεραρχίας) στη μνήμη των αγωνιστών του Πόντου. Το μνημείο αποτελείται από τρία διαφορετικά μέρη. Το κυρίως άγαλμα παριστά τον Πόντιο αγωνιστή ντυμένο με την πολεμική στολή του και συμβολίζει όλους εκείνους τους Πόντιους που αγωνίστηκαν για να κρατήσουν τα εδάφη τους.

Στην αριστερή πλευρά του υπάρχει μια παράσταση που εικονίζει το διωγμό των Ποντίων από τις πατρίδες τους, στην οποία μπροστά πηγαίνει ο ιερέας του χωριού και από πίσω του ακολουθούν τα γυναικόπαιδα ενώ από πάνω, τους προστατεύει στο ταξίδι τους για τις νέες πατρίδες η Παναγία Σουμελά.

Στη δεξιά πλευρά του μνημείου υπάρχει μια παράσταση από τη σύγχρονη ζωή των Ποντίων που χορεύουν τον Πυρρίχιο χορό, δηλαδή τον πολεμικό τους χορό. (Φιλοτεχνήθηκε από τον Πόντιο νεοπρόσφυγα γλύπτη Γιώργο Κικότη). Βέβαια δεν παραλείπεται να αναφερθεί (με χρυσά ανάγλυφα γράμματα) η ημερομηνία των αποκαλυπτηρίων (25.5.2008) και το όνομα του Δημάρχου που τα πραγματοποίησε.

16.- Προτομή Ίωνος Δραγούμη (1878 – 1920)

Εκ των πνευματικών ηγετών της Ελληνισμού και οραματιστής της Μεγάλης Ιδέας. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1878. Πολέμησε ως εθελοντής στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Οργάνωσε ένοπλα επαναστατικά τμήματα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Διετέλεσε διπλωματικός ακόλουθος στο Υπουργείο Εξωτερικών καθώς και στα Προξενεία της Αλεξάνδρειας και Αλεξανδρούπολης και Γραμματέας των Πρεσβειών Κωνσταντινουπόλεως, Ρώμης και Παρισίων. Παράλληλα με τον δημιουργικόν του αγώνα και έχοντας πηγή έμπνευσης την πατρίδα συνέγραψε τα έργα «Το μονοπάτι», «η Σαμοθράκη», «Όσοι ζωντανοί», «το σταμάτημα» και άλλα. Η επακόλουθη ένταξή του στο αντίθετο, από το Βενιζέλο στρατόπεδο, έγινε αιτία, όταν μαθεύτηκε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βνα συλληφθεί σε ενέδρα ανδρών της ασφαλείας του τότε αρχηγού της Χωροφυλακής Εκαι να βρει τραγικό τέλος στη περιοχή των Ιλισίων στις 31.7.1920, (στο σημείο που έχει σήμερα ανεγερθεί η αναμνηστική στήλη), σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία ο Ελληνικός Στρατός στην Ιωνία και Ανατολική Θράκη έδινε σάρκα και οστά στο όραμα της μεγάλης ιδέας.

17.- Προτομή Γεωργίου M. Βυζηυνού (1849 – 1896)

Πεζογράφος και ποιητής. Γεννήθηκε στη Βιζύη της Θράκης το 1849 (από εκεί και το Βιζυηνός). Το επώνυμό του ήταν Μιχαηλίδης. Οι γονείς του ήταν φτωχοί και σε ηλικία 11 ετών τον έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη να μάθει ράφτης. Μετά 2 χρόνια πήγε στην Κύπρο στην υπηρεσία του δεσπότη. Εκεί εργαζόταν και παράλληλα παρακολουθούσε και το σχολαρχείο. Επειδή αρίστευσε, στάλθηκε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης για σπουδές. Εκεί έγραψε τα πρώτα του ποιήματα, που τα εξέδωσε με τίτλο "Ποιητικά Πρωτόλεια" το 1873. Αργότερα γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας και μετά από ένα χρόνο πήγε στη Γερμανία για να συνεχίσει τις σπουδές του. Το 1874 βραβεύτηκε στο "Βουτσιναίο διαγωνισμό"., όπως και το 1876 για την ποιητική του συλλογή "Άρες-Μάρες Κουκουνάρες". Έζησε επίσης στο Παρίσι και στο Λονδίνο, όπου έγραψε πολλά από τα έργα του. Στο Λονδίνο τύπωσε τη συλλογή του "Ατθίδες αύραι". Το 1884 επέστρεψε στην Αθήνα. Μετά το θάνατο του πλούσιου ευεργέτη του Γεωργίου Ζαρίφη (1882) τα οικονομικά του δεν ήταν καλά. Δημοσίευε σε διάφορα περιοδικά για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες. Οι στερήσεις όμως κλόνισαν τα νεύρα του και παρόλο που έγινε για μικρό χρονικό διάστημα καθηγητής στη δραματική σχολή του Ωδείου, τρελάθηκε και τον έκλεισαν στο φρενοκομείο (1892) όπου και πέθανε. Ο Βιζυηνός είναι ο θεμελιωτής του νεοελληνικού διηγήματος. Χειρίζεται άριστα τη δημοτική γλώσσα. Κυριότερα έργα του: Διηγήματα: "Το αμάρτημα της μητρός μου", "Ποίος ήτο ο φονεύς του αδελφού μου", "Το μόνον της ζωής μου ταξίδιον", "Μοσκώβ Σελήμ", "Συνέπειαι παλαιάς ιστορίας". Ποιητικά: "Ατθίδες Αύραι", "Ποιητικά Πρωτόλεια", "Βοσπορίδες αύραι". Το 1955 εκδόθηκαν τα "Άπαντά" του

18.- Βρετανικό Στρατιωτικό Κοιμητήριο

Απομεινάρια από τον μεγάλο παγκόσμιο πόλεμο των αρχών του 20ου αιώνα, είναι τα "Μνηματάκια", οι τάφοι των συμμάχων Αγγλογάλλων πολεμιστών, στο συμμαχικό νεκροταφείο. Κάποτε ήταν στην άκρη της πόλης, μα τώρα τα περικλείουν οι δρόμοι Καβύρη, Ηρακλείου και Φειδίου, πολυκατοικίες και παιδική χαρά. Μέσα στο γρασίδι, προβάλλουν οι επιτύμβιες πλάκες με τα ονόματα των πεσόντων, ενώ στο βόρειο τοίχο του κοιμητηρίου, μια επιγραφή διαλαλεί πως τα ονόματά τους, θα ζουν παντοτινά: THEIR NAMES LINETH FOR EVERY MORE Το κοιμητήριο περιλαμβάνει 80 τάφους φονευθέντων στρατιωτικών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και 2 του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στη πλειοψηφία τους από την Βρετανική Κοινοπολιτεία. Υπάρχει επίσης επιγραφή που αναφέρει «Η γη στην οποία βρίσκεται αυτό το κοιμητήριο είναι δώρο Ελευθερίας των Ελλήνων για την διαρκή ανάπαυση αυτών των Βρετανών στρατιωτών που έπεσαν στον πόλεμο 1914-1918 και τιμούνται εδώ».

19.- Μνημείο Αγνώστου Στρατιώτη

Την παράλειψη της πολιτείας να τιμήσει τον «Άγνωστο Στρατιώτη», εκπλήρωσε ένας πολίτης (ο Χαράλαμπος Νικολούδης) ο οποίος με δωρεά του και άδεια του στρατού ανήγειρε πριν από λίγα χρόνια στα παλαιά νεκροταφείο και μέσα στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο για την ταφή των στρατιωτικών, το «Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη», όπου κάθε χρόνο την Μ. Παρασκευή, χοροστατούντος του Μητροπολίτη Αλεξανδρούπολης, τελείται τρισάγιο εις μνήμην των πεσόντων στρατιωτικών Επάνω στη πλάκα αναγράφεται «ΘΝΗΤΟΙ ΤΟΙΣ ΑΘΑΝΑΤΟΙΣ ΓΟΝΥ

20.- Επιτύμβια στήλη Βλασίου Ι. Σουχώρ

Μέσα στα παλιά νεκροταφεία της πόλης ξεχωρίζει μια επιτύμβια στήλη στην οποία αναγράφεται το όνομα του «Βλάσιος Ι. Σουχώρ». Ο Σουχώρ υ πήρξε από τους πρώτους κατοίκους του Δεδέαγατς και συγκαταλέγετε μεταξύ των προυχόντων της πόλης. Διετέλεσε υποπρόξενος της Αυστροουγγαρίας και Επιθεωρητής του Αυστριακού Λόϋδ. Ονομάσθηκε ιππότης του Τάγματος Φραγκ. Ιωσήφ και έχει τιμηθεί με τα Αυστριακά μετάλλια τιμής του Ιωβηλαίου, του Ελληνικού Χρυσού Σταυρού του Σωτήρος, του Αυστριακού Οθωμανικού Οσμιανιέ Β΄ Τάξεως και Μετζηδιέ Γ΄ τάξεως και του Παπικού Σταυρού PRO ECCLESIA E PONTIFICE. Γεννήθηκε στην Μυτιλήνη την 1η Σεπτεμβρίου 1839 και πέθανε εδώ στις 27 Ιανουαρίου 1907.

21.- Παλαιό Ηρώον – Ν. Χιλή

Στο κέντρο της Χιλής και πίσω από το Ιερό του παλιού Ναού του Αγίου Γεωργίου έχει βρει καταφύγιο το παλιό μνημείο Ηρώων της Αλεξανδρούπολης. Για πολλά χρόνια ήταν τοποθετημένο στο κέντρου του πάρκου Εγνατία και αποτελούσε το επίσημο «Ηρώου» της πόλης, όπου γινόταν οι καταθέσεις στεφανιών στις επίσημες γιορτές.

26.- Μνημείο πεσόντων Παλαγίας

Από το 1960, όταν η Παλαγία, ήταν ακόμα αυτοτελής Κοινότητα, έχει το δικό της «Ηρώον υπέρ Πίστεως και Πατρίδος πεσόντων». Βρίσκεται στη πλατεία του οικισμού μπροστά στο Πολιτιστικό Κέντρο, αναφέρει τα ονόματα εννέα πεσόντων στρατιωτικών και δεν παραλείπει να αναφέρει στη βάση του και το όνομα του Προέδρου της Κοινότητας Κοινότητας επί των ημερών του οποίου ανεγέρθηκε!