Δεν είχε περάσει μήνας από την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, τον Σεπτέμβριο του 1953, η δασκάλα μας στο Μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο της Ζαρίφειου Παιδαγωγικής Ακαδημίας, μας ανακοίνωσε ότι «το Σάββατο και την Δευτέρα δεν θα πάμε στο σχολείο, γιατί την Κυριακή θα γίνουν εκλογές»! Από τότε βέβαια καταγράφηκε στο μυαλό μου ότι εκλογές για τους μαθητές σημαίνουν «κλειστό σχολείο για δύο ημέρες»!
Την μεθεπόμενη, Κυριακή πρωί, θυμάμαι τον πατέρα μου να εξηγεί στη μητέρα μου ότι, «για να ψηφίσει, θα πρέπει να έχει μαζί της την ταυτότητά της και να βάλει μέσα στο φάκελο που θα της δώσουν στο Εκλογικό Τμήμα η Εφορευτική Επιτροπή των Εκλογών το χαρτί που της έδωσε (ο πατέρας μου). Στη συνέχεια θα ρίξει αυτόν τον φάκελο μέσα στη κάλπη».»! Ήταν η πρώτη φορά που θα ψήφιζε η μητέρα και δεν ήξερε από τέτοιες διαδικασίες. Μάλιστα θυμάμαι ότι ο πατέρας επέσεισε στη μητέρα τη προσοχή της να προσέξει μη κάνει λάθος στο χαρτί που θα τοποθετήσει μέσα στο φάκελο».
Τα περιστατικά αυτά ήρθαν στη μνήμη μου, όταν αργότερα ως φοιτητής, στο μάθημα του Συνταγματικού Δικαίου διάβαζα ότι «το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις Ελληνίδες παραχωρήθηκε με το Σύνταγμα του 1952 και ασκήθηκε για πρώτη φορά από τις Ελληνίδες στις Βουλευτικές εκλογές του 1956».
Αναρωτήθηκα πως είναι δυνατόν να ψήφισαν για πρώτη φορά οι Ελληνίδες το 1956, αφού θυμάμαι την μητέρα μου που ψήφισε τον Σεπτέμβριο του 1953, από τότε δηλαδή που συνειδητοποίησα ότι εκλογές σημαίνει «κλειστά σχολεία»! Και έτσι έψαξα το θέμα… Η ιστορία έχει ως εξής:
Η αναθεώρηση του Συντάγματος
Είναι το έτος 1952. Μια εποχή, όπου ο Ελληνικός λαός έβγαινε καταρημαγμένος από δύο πολέμους, το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τον Εμφύλιο που επακολούθησε, με πληγωμένα όνειρα αναζητώντας εναγώνια τα χαμένα του οράματα.
Με την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1952 κατοχυρώνεται για πρώτη φορά από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και στις Ελληνίδες. Βασικός Εισηγητής της αναθεώρησης του Συντάγματος του 1952 εκ μέρους του κόμματος των Φιλελευθέρων ήταν ο Αλεξανδρουπολίτης, έγκριτος νομικός, Βουλευτής Έβρου και Υπουργός Εμπορικής ναυτιλίας Γρηγόρης Χρυσοστόμου. Σε εφαρμογή του Συντάγματος ψηφίζεται ο νόμος 2159 του 1952 που κατοχυρώνει αυτό το δικαίωμα της γυναίκας όχι μόνο να εκλέγει, αλλά και να εκλέγεται στις Δημοτικές και Βουλευτικές εκλογές. Ωστόσο οι γυναίκες δεν ψηφίζουν τον Νοέμβρη που γίνονται εκλογές, γιατί δεν έχουν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι.
Στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου του 1952, σύμφωνα με τον ισχύοντα τότε εκλογικό νόμο, ίσχυε το Πλειοψηφικό Σύστημα। Δηλαδή το κόμμα ή συνδυασμός κομμάτων που θα ερχόταν πρώτο σε ψήφος σε μία εκλογική περιφέρεια έπαιρνε όλες της Βουλευτικές έδρες. Σύμφωνα με αυτόν τον εκλογικό νόμο, στο Νομό Έβρου, το κόμμα του «Ελληνικού Συναγερμού», επικεφαλής του οποίου ήταν ο Στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος, κατέλαβε, ως πλειοψηφήσας συνδυασμός, και τις έξι (6) βουλευτικές έδρες (Πρόκος Στέφανος, Ποντίδης Κωνσταντίνος, Ρηγόπουλος Νικόλαος, Παπαθανάσης Αλέξανδρος, Γιουμουρτατζής Νικόλαος και Μητσόπουλος Βασίλειος). Στις αρχές όμως του 1953, απεβίωσε ο εκλεγείς ως πρώτος Βουλευτής Έβρου Στρατηγός Στέφανος Πρόκος και, μη υπαρχόντων αναπληρωματικών, παρέμεινε κενή η θέση του στο Κοινοβούλιο.
Οι εκλογές της 27ης Σεπτεμβρίου 1953
Ήδη είχε ψηφισθεί σε εφαρμογή του Συντάγματος του 1952 ο Νόμος 2159 που ρύθμιζε τα του δικαιώματος ψήφου στις Ελληνίδες και είχαν επικυρωθεί οι νέοι εκλογικοί κατάλογοι στους οποίους είχαν συμπεριληφθεί και οι γυναίκες. Και συνεπώς, μη υπαρχόντων αναπληρωματικών, έπρεπε να προκηρυχθούν αναπληρωματικές εκλογές. Πράγματι η Κυβέρνηση προκήρυξε αναπληρωματικές εκλογές για την αναπλήρωση όλων των κενών βουλευτικών εδρών και για τον Νομό Έβρου όρισε την διεξαγωγή τους στις 27 Σεπτεμβρίου του 1953.
Έτσι οι γυναίκες του Έβρου είναι από τις πρώτες Ελληνίδες που άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα Είχαν προηγηθεί οι γυναίκες του Νομού Θεσσαλονίκης (στον οποίο υπήγετο και η Χαλκιδική) στις 18 Ιανουαρίου 1953, για τις οποίες θα αναφερθούμε πιο κάτω. Μάλιστα το γεγονός αυτό παραλήφθηκε να αναφερθεί, την άνοιξη του 2006, από την τότε Πρόεδρο της Βουλής κ. Άννα Ψαρούδα – Μπενάκη, κατά τον πανηγυρικό εορτασμό από τη Βουλή των Ελλήνων για τα 50 χρόνια της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από τις Ελληνίδες. Επίσης δεν έγινε καμιά αναφορά του γεγονότος αυτού και στα σχετικά αφιερώματα των εφημερίδων, εκτός κάποιων εντύπων που αναφερθήκαν στις επαναληπτικές εκλογές Θεσσαλονίκης του Γενάρη του 1953.
Από την ίδια έρευνα προέκυψαν και άλλα ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία που αξίζει να παρατεθούν:
Οι αναπληρωματικές αυτές εκλογές της 27ης Σεπτεμβρίου 1953 ήταν μεγάλης σημασίας για τα πολιτικά κόμματα. Είχε περάσει ένας χρόνος από την τελευταία εκλογική αναμέτρηση και τα κόμματα της αντιπολίτευσης ήθελαν μια επιτυχία για να αμφισβητήσουν τον Παπάγο. Έτσι στον Νομό Έβρου ο «Ελληνικός Συναγερμός» που κυβερνούσε τη χώρα, προκειμένου να ξανακερδίσει την έδρα που κατείχε ο αποβιώσας Στρατηγός Πρόκος, προσεταιρίσθηκε ένα από τα βασικότερα στελέχη του κόμματος των Φιλελευθέρων στον Νομό Έβρου, τον Χρήστο Γκαργκάνα, από το Σουφλί, πατέρα του πρώην Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Νίκου Γκαργκάνα, ο οποίος και τελικά κέρδισε την έδρα και παρέμεινε έκτοτε Βουλευτής Έβρου (του Συναγερμού στην αρχή και της ΕΡΕ αργότερα) μέχρι τον Νοέμβριο του 1963. Τότε αποσύρθηκε από την πολιτική υπέρ του ανεψιού του, Βουλευτή της ΕΡΕ και μετά τη μεταπολίτευση βουλευτή και Υπουργό της Ν.Δ. Παναγιώτη Χατζηνικολάου.
Τα δύο μεγάλα κόμματα της Αντιπολίτευσης, Φιλελεύθεροι και ΕΠΕΚ, διασπασμένα, κατέβασαν ως υποψηφίους τον Ιωάννη Τιρρή και τον Δημήτριο Χατζηγιάνη αντίστοιχα, ενώ η (υπό διωγμό λόγω του μετεμφυλιακού επικρατούντος κλίματος) Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (Ε.Δ.Α.), τον Αρχηγό του Δημοκρατικού Στρατού και του ΕΛΑΣ Στρατηγό Στέφανο Σαράφη.
Ενώ στις Βουλευτικές εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952 (με άνδρες μόνο ψηφοφόρους), τα έγκυρα ψηφοδέλτια στον Έβρο ήταν 29.054, στις επαναληπτικές της 27ης Σεπτεμβρίου 1953, με τη συμμετοχή και των γυναικών, έφθασαν τα 53.733. Μάλιστα, στην Αλεξανδρούπολη, η συμμετοχή των γυναικών ήταν μαζική και ξεπέρασε κάθε προσδοκία.
Τα αναλυτικά αποτελέσματα των επαναληπτικών εκλογών της 27ης Σεπτεμβρίου 1953 έχουν ως εξής: Χρήστος Γκαργκάνας (Ελληνικός Συναγερμός) 26242 ψήφοι (ποσοστό 48,30 %), Ιωάννης Τιρρής (Φιλελεύθεροι) 12.904 ψήφοι ( 24 % ), Στέφανος Σαράφης, (ΕΔΑ) 6473 ψήφοι (12 %), Δημήτρης Χατζηγιάνης (ΕΠΕΚ) 5.932 ψήφοι ( 11,05 % ), και οι ανεξάρτητοι Νικόλαος Στειρόπουλος με 115 ψήφους και ο Βύρων Μεγαλοοικονόμου με 3 ψήφους.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι στον Νομό Έβρου, η πρώτη γυναίκα που εκτέθηκε ως υποψήφια για το Βουλευτικό αξίωμα είναι η Ελευθερία Ψιλογιάννη, χήρα φονευθέντος στον εμφύλιο Αξιωματικού, από την Αλεξανδρούπολη, το 1958 με την Ένωση Λαϊκού Κόμματος και είχε λάβει 183 ψήφους। Ακολούθησαν, μετά την μεταπολίτευση, οι υποψηφιότητες της Όλγας Γκιούρδα (Συμμαχία Αριστερών Δυνάμεων) με 214 σταυρούς και της Χρυσάνθης Νικολαϊδου – Θραψανιωτάκη (Εθνική παράταξη) με 235, στις Βουλευτικές εκλογές της 209ης Νοεμβρίου του 1977। Και πέρασαν 56 χρόνια για να εκλέξει και ο Νομός Έβρου γυναίκα Βουλευτή.
Αμέσως μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων η Ελένη Σκούρα έκανε τις καθιερωμένες δηλώσεις, όπου σε πρώτο πλάνο ανέδειξε την κομματική νίκη, και μόνο προς το τέλος αναφέρθηκε στη θέση της ως γυναίκας. «Θα προσπαθήσω να πράξω παν το δυνατόν διά να φανώ ανταξία της εμπιστοσύνης των ψηφοφόρων μου, τους οποίους θερμώς ευχαριστώ. Γνωρίζω ότι ως πρώτη και μοναδική γυναίκα εις την Βουλήν έχω μεγάλας ευθύνας και πολλά καθήκοντα. Είναι πολλά εκείνα που πρέπει να πράξωμεν υπέρ των Ελληνίδων, ιδίως εις τον τομέα της κοινωνικής μερίμνης»
Έτσι η ελληνική Βουλή απέκτησε την πρώτη βουλευτίνα της. Όταν μάλιστα, κατά την πρώτη εμφάνισή της σε συνεδρία, ο Πρόεδρος της Βουλής την προσφώνησε «κυρία βουλευτής», προκλήθηκε ειδική συζήτηση για την καθιέρωση του «σωστού» όρου για τις γυναίκες-μέλη του Κοινοβουλίου, που προβλεπόταν να πληθύνουν.
Πάντως, παρά τη συντριπτική υπεροχή των γυναικών και των κυνηγημένων αρφιστερών, (οι πληγές από τον Εμφύλιο πόλεμο ήταν ακόμη ανοικτές και το 1953), σ' αυτή την εκλογή σημειώθηκε μεγάλη αποχή, που σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών έφτασε το 32,40%। Η επαναληπτική εκλογή είχε προκληθεί μετά τον θάνατο του βουλευτή Ι. Μπακονίκα (Συναγερμός) στα μέσα Δεκεμβρίου και ελλείψει επιλαχόντος.
«Πώς έγινε η εκλογή»
(Του ανταποκριτού των Νέων) «Οι Θεσσαλονικείς, και γενικώτερον οι ψηφοφόροι του Νομού Θεσσαλονίκης, είχαν πρώτοι χθες εξ όλων των Ελλήνων την τιμήν να ψηφίσουν και να αγωνισθούν διά την ανάδειξιν γυναικός εις το βουλευτικόν αξίωμα, κατόπιν της υποδείξεως γυναικών, ως επισήμων υποψηφίων υπό του Ελληνικού Συναγερμού και των συνεργαζομένων κομμάτων ΕΠΕΚ - Φιλελευθέρων. Η υπόδειξις γυναικών είχε βεβαίως δυσαρεστήσει μίαν μερίδα ανδρών οι οποίοι, μολονότι εδέχθησαν την χορήγησιν του δικαιώματος ψήφου εις τας γυναίκας, πάντως εθεώρουν υπερβολικήν την ταυτόχρονον παραχώρησιν εις το ασθενεές φύλον και του δικαιώματος τού εκλέγεσθαι. Τούτο άλλως τε κατεφάνη και εκ της σημαντικής αποχής των ανδρών από την ψηφοφορίαν. ...."
"....Οπωσδήποτε η χθεσινή εκλογή απέδειξεν ότι η μεγαλυτέρα μερίς των ανδρών ηνέχθη τον αιφνιδιασμόν αυτόν των κομμάτων και εψήφισε τας υποψηφίας γυναίκας. Επίσης η χθεσινή εκλογή απέδειξεν ότι αι γυναίκες ψηφοφόροι, της πόλεως τουλάχιστον, αι μη ανήκουσαι εις την αριστεράν παράταξιν και θεωρούμεναι συνεπώς ως συντηρητικαί, εψήφισαν μετά φανατισμού τας ομοφύλους των. Τουναντίον αι γυναίκες, αι ανήκουσαι εις την Αριστεράν, εψήφισαν άνδρα, τον υποψήφιον της ΕΔΑ Πασσαλίδην. Ως προς τον τελευταίον, δέον να σημειωθή ότι, ενώ είναι πρόεδρος της ΕΔΑ και αρχικώς ανηγγέλθη ότι κατέρχεται εις την αναπληρωματικήν εκλογήν ως εκπρόσωπος αυτής, εν τούτοις τόσον κατά την κατάθεσιν της υποψηφιότητός του εις το Πρωτοδικείον όσον και εις το ψηφοδέλτιον, απέφυγε να αναγράψη ότι είναι υποψήφιος της ΕΔΑ και ούτω ενεφανίζετο ως απλούς ανεξάρτητος υποψήφιος. Τούτο φαίνεται εγένετο εν τη προσπαθεία του, όπως αποσπάση ψήφους από άλλα κόμματα. Κατ' άλλους υπήρχε προς τούτο και συνεννόησις με δυσηρεστημένα στελέχη της ΕΠΕΚ………. Αι εκλογαί διεξήχθησαν εις ολόκληρον την πόλιν ηρέμως. Εις τα τμήματα των ανδρών δεν υπήρχε σειρά λόγω της επιδειχθείσης απροθυμίας προσελεύσεως ανδρών ψηφοφόρων. Εις τα γυναικεία όμως τμήματα αντιθέτως η προσέλευσις ήτο πυκνοτέρα και η κίνησις ζωηροτέρα, παρατηρηθέντος σχετικού φανατισμού….. Γενική υπήρξεν η εντύπωσις ότι κατά τας χθεσινάς εκλογάς αι γυναίκες ψηφοφόροι επροτίμησαν κατά μεγαλύτερον ποσοστόν τας γυναίκας υποψηφίους κ.κ. Σκούρα και Ζάννα, ενώ οι άνδρες εψήφισαν κατά σημαντικόν ποσοστόν τον κ. Πασσαλίδην. Εις τας ανατολικάς συνοικίας της πόλεως συνεκέντρωσεν αρκετούς ψήφους ο ανεξάρτητος υποψήφιος Αηδονάς, ο οποίος υπερεψηφίσθη και εις τα γυναικεία τμήματα, εν αντιθέσει προς ό,τι συνέβη εις άλλας συνοικίας. Ο κ. Αηδονάς υπερεψηφίσθη επίσης και εις την ιδιαιτέραν του πατρίδα, την Επανωμήν».
Σε βουλευτικές εκλογές, οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου 1956, οπότε η Λίνα Τσαλδάρη της ΕΡΕ και η Βάσω Θανασέκου της Δημοκρατικής Ένωσης κέρδισαν την είσοδό τους στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Μάλιστα η Λίνα Τσαλδάρη έγινε και η πρώτη γυναίκα υπουργός, αναλαμβάνοντας το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Καραμανλή. Αξίζει να σημειωθεί ότι την ίδια χρονιά εξελέγη και η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα στην Κέρκυρα. Πρέπει να περάσουν ακόμα δυο δεκαετίες, ώσπου το Σύνταγμα του 1975 να ορίσει επιτέλους ότι «οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου